Solar Storm : आज पृथ्वीवर आदळणार सौरवादळ; काय होईल परिणाम?
[visual_portfolio id=”280669″]
पुढारी ऑनलाइन डेस्क : सूर्याच्या वातावरणातील एका “छिद्रातून” वेगाने येणारे सौर वारे बुधवारी (3 ऑगस्ट.) पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्रावर आदळणार आहेत, ज्यामुळे किरकोळ G-1 भूचुंबकीय वादळ निर्माण होईल. Spaceweather.com च्या मते, नॅशनल ओशनिक अँड अॅटमॉस्फेरिक अॅडमिनिस्ट्रेशनच्या स्पेस वेदर प्रेडिक्शन सेंटर (SWPC) मधील अंदाजकर्त्यांनी “सूर्याच्या वातावरणातील दक्षिणेकडील छिद्रातून वायूजन्य पदार्थ वाहत असल्याचे निरीक्षण केल्यानंतर हे भाकीत केले.
खगोलभौतिकी विषयामध्ये ‘एमएस्सी’ची संधी
‘कोरोनल होल’ हे सूर्याच्या वरच्या वातावरणातील क्षेत्र आहेत. जिथे आपल्या ताऱ्याचा विद्युतीकृत वायू (किंवा प्लाझ्मा) थंड आणि कमी दाट असतो. अशी छिद्रे देखील आहेत जिथे सूर्याच्या चुंबकीय क्षेत्राच्या रेषा स्वतःमध्ये परत येण्याऐवजी अंतराळात बाहेरच्या दिशेने किरणे परावर्तित होतात. सॅन फ्रान्सिस्कोमधील विज्ञान संग्रहालय, एक्सप्लोरेटोरियमनुसार, हे सौर वादळ सामग्रीला प्रवाहात बाहेर पडण्यास सक्षम करते जे 1.8 दशलक्ष मैल प्रति तास (ताशी 2.9 दशलक्ष किलोमीटर) वेगाने प्रवास करते.
मजबूत चुंबकीय क्षेत्र असलेल्या ग्रहांवर, आपल्या स्वतःसारख्या, सौर ढिगाऱ्याचा हा बंधारा शोषला जातो, ज्यामुळे भूचुंबकीय वादळे निर्माण होतात. या वादळांच्या दरम्यान, पृथ्वीचे चुंबकीय क्षेत्र अत्यंत ऊर्जावान कणांच्या लहरींमुळे थोडेसे संकुचित होते. हे कण ध्रुवांजवळील चुंबकीय-क्षेत्र रेषा खाली घसरतात आणि वातावरणातील रेणूंना उत्तेजित करतात, रंगीबेरंगी अरोराज (auroras) तयार करण्यासाठी प्रकाशाच्या स्वरूपात ऊर्जा सोडतात, उत्तरेकडे प्रकाश झोतामुळे तयार होणा-या दृश्याप्रमाणेच हे असते.
या ढिगाऱ्यामुळे निर्माण होणारे वादळ कमकुवत होईल. G1 भूचुंबकीय वादळ म्हणून, त्यात पॉवर ग्रिडमध्ये किरकोळ चढउतार होण्याची आणि काही उपग्रह कार्यांवर परिणाम करण्याची क्षमता आहे. ज्यामध्ये मोबाइल उपकरणे आणि GPS प्रणालींचा समावेश आहे. यामुळे मिशिगन आणि मेनपर्यंत दक्षिणेकडे तेजस्वी अरोरा (aurora) दिसेल.
अधिक तीव्र भूचुंबकीय वादळे आपल्या ग्रहाच्या चुंबकीय क्षेत्राला पृथ्वीवर satellites tumbling पाठवण्याइतपत सामर्थ्यवानपणे व्यत्यय आणू शकतात, लाइव्ह सायन्सने यापूर्वी अहवाल दिला होता आणि शास्त्रज्ञांनी इशारा दिली आहे की अत्यंत भूचुंबकीय वादळे इंटरनेटलाही धोका पोहचू शकतात. स्पेस वेदर प्रेडिक्शन सेंटरनुसार, सूर्यापासून बाहेर पडणारा ढिगारा किंवा कोरोनल मास इजेक्शन (सीएमई) पृथ्वीवर पोहोचण्यासाठी साधारणपणे 15 ते 18 तास लागतात. हे वादळ जेव्हा सूर्य त्याच्या सुमारे 11 वर्षांच्या सौरचक्राच्या सर्वात सक्रिय टप्प्यात येतो तेव्हा येते.
1775 पासून खगोलशास्त्रज्ञांना माहित आहे की सौर क्रियाकलाप चक्रात उगवतो आणि पडतो, परंतु अलीकडे, सूर्य अपेक्षेपेक्षा जास्त सक्रिय आहे, NOAA ने अंदाज लावलेल्या सूर्यस्पॉटच्या जवळपास दुप्पट आहे. शास्त्रज्ञांचा असा अंदाज आहे की सूर्याची क्रिया पुढील काही वर्षांपर्यंत स्थिरपणे चढते, पुन्हा कमी होण्यापूर्वी 2025 मध्ये एकूण कमाल मर्यादा गाठेल. खगोलशास्त्र आणि खगोलभौतिकी जर्नलमध्ये 20 जुलै रोजी प्रकाशित झालेल्या एका पेपरमध्ये प्रत्येक गोलार्धातील सूर्याचे ठिपके स्वतंत्रपणे मोजून सूर्याच्या क्रियाकलापांसाठी एक नवीन मॉडेल प्रस्तावित केले आहे – ही पद्धत अधिक अचूक सौर अंदाज करण्यासाठी वापरली जाऊ शकते असे पेपरच्या संशोधकांचे म्हणणे आहे.
शास्त्रज्ञांना वाटते की समकालीन इतिहासात आतापर्यंत पाहिलेले सर्वात मोठे सौर वादळ म्हणजे 1859 कॅरिंग्टन इव्हेंट, ज्याने अंदाजे 10 अब्ज 1-मेगाटन अणुबॉम्ब इतकीच ऊर्जा सोडली. पृथ्वीवर आदळल्यानंतर, सौर कणांच्या शक्तिशाली प्रवाहाने जगभरातील टेलीग्राफ प्रणाली तळून काढल्या आणि त्यामुळे पौर्णिमेच्या प्रकाशापेक्षा अधिक तेजस्वी ऑरोस कॅरिबियनपर्यंत दक्षिणेकडे दिसू लागले. आज जर अशीच घटना घडली तर, शास्त्रज्ञांनी इशारा दिला आहे की, यामुळे ट्रिलियन डॉलर्सचे नुकसान होईल आणि व्यापक ब्लॅकआउट होईल, जसे की 1989 च्या सौर वादळाने एक अब्ज टन वायू सोडला आणि संपूर्ण कॅनेडियन प्रांतात ब्लॅकआउट केले असा अहवाल क्विबेक, नासाने दिला.
हे ही वाचा:
निकोल ऑलिविरा : सगळ्यात लहान वयाची खगोलशास्त्रज्ञ