कसा ठरवला जातो रेल्वेचा वेग?

मेक्सिको : रेल्वेने प्रवास करताना कधी वेग जास्त तर कधी कमी असतो. कधीकधी वेळेच्या आधीच रेल्वे आपल्या स्टेशनला पोहोचते तर कधीकधी भलताच वेळ लागतो. अशा वेळी पायलटने रेल्वेचा वेग वाढवावा, असे आपल्याला वाटते, पण लोको पायलट खरोखरच आपल्या मनानुसार, रेल्वेचा वेग असा कमी जास्त करू शकतो का, असा प्रश्न मनात येत राहणार नसेल तर त्याचे उत्तरही तितकेच रंजक आहे.

साधारणपणे, मेल किंवा एक्स्प्रेस ट्रेनचा कमाल निर्धारित वेग 110 किलोमीटर प्रति तास असतो, पण बुक केलेला वेग 100 वर ठेवला जातो. म्हणजे बुक केलेला वेग कमाल निश्चित स्पीडपेक्षा 10 टक्के कमी आहे. त्यामुळे बहुतांश लोको पायलट 100 च्या वेगाने ट्रेन चालवतील. जर रेल्वे नियोजित वेळेपेक्षा उशिराने धावत असेल तर अशा परिस्थितीत हे पायलट त्याच वेग 110 पर्यंत नेऊ शकतात. आता हे लोको पायलटच्या निर्णयावर अवलंबून आहे की, बुक केलेल्या स्पीडमध्ये म्हणजे 100 किमी प्रतितास वेगाने धावायचे की कमाल वेग 110 किमी ताशी पर्यंत वाढवायचा.

वेग वाढवल्याने धक्के जाणवत असतील तर वेग कमी करण्याचा निर्णयही पायलट घेत असतो. धुके इत्यादींमुळे द़ृश्यमानतेत अडथळा येत असला, तरीही वेग ठरवण्याचा अधिकार लोको पायलटला आहे. ट्रॅकवर काम सुरू असताना, जुन्या पुलावरून जाताना आणि मोठे वळण असताना, लोको पायलट रेल्वे 100 च्या वेगाने चालवू शकत नाही. त्याला रेल्वे फक्त कमी म्हणजेच मर्यादित वेगाने चालवावी लागेल. ते 45 किलोमीटरच्या वेगाने ते घेऊ शकते. या ठिकाणांना वेग प्रतिबंधक क्षेत्रे म्हणतात. मेल, एक्स्प्रेस आणि राजधानी, शताब्दी गाड्यांचे चालकही हा नियम पाळतात; जर त्यांना हवे असेल तर ते यापेक्षा कमी वेगाने घेऊ शकतात, परंतु ते यापेक्षा जास्त वेग घेऊ शकत नाहीत.