लंडन : 'ईस्टर आयलंड' हे आग्नेय पॅसिफिक महासागरातील एक बेट आणि चिली या देशाचा विशेष प्रांत आहे. हे बेट तेथील सुमारे एक हजार मानवाकृती पुतळ्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. या पुतळ्यांना 'मोई' असे नाव आहे. सुरुवातीच्या रापा नुई लोकांनी हे भव्य पुतळे बनवले होते. 1995 मध्ये युनेस्कोने या बेटाला जागतिक वारशांच्या यादीत समाविष्ट केले. याठिकाणी असलेले पुतळे सर्वसामान्यांपासून संशोधकांपर्यंत सर्वांच्याच कुतुहलाचा विषय आहेत. आता या बेटावरील एका कोरड्या पडलेल्या सरोवरात असा आणखी एक पुतळा आढळला आहे.
या बेटावर लोक नेमके कधी आले याबाबत मतभेद आहेत. मात्र, इसवी सन 800 च्या सुमारास या बेटावर लोक आले असावेत याचे काही पुरावे आहेत. एका संशोधनानुसार सन 1200 च्या दरम्यान या बेटावर पोलिनेशियातून आलेल्या लोकांची वसाहत झाली. या बेटावर शेतीसाठी झाडे कापली जाऊ लागली.
पोलिनेशियन उंदरांमुळेही हळूहळू तेथील जंगलाचा र्हास होत गेला. सन 1722 मध्ये युरोपियन लोक या बेटावर आले त्यावेळी तेथील लोकसंख्या दोन ते तीन हजार होती. युरोपियन आजारांचा फैलाव, गुलामगिरीसाठी लोकांना नेणे, बेटावरील लोकांचे अन्यत्र स्थलांतर अशा अनेक कारणांमुळे हळूहळू हे बेट निर्जन होत गेले. सन 1877 मध्ये तिथे केवळ 111 स्थानिक लोक शिल्लक होते. 1888 मध्ये हे बेट चिलीच्या ताब्यात आले. 1966 मध्ये रापा नुई लोकांना चिलीचे नागरिकत्व मिळाले. या बेटावरील दगडी पुतळे इसवी सन 1200 ते 1680 च्या दरम्यान बनवण्यात आले होते. त्यामागे पोलिनेशियन लोकांची धार्मिक श्रद्धा, अधिकार क्षेत्र दर्शवणे, राजकीय हेतू अशी अनेक कारणे होती. बहुतांश पुतळे हे बेटावरील ज्वालामुखीच्या दगडांपासून बनवलेले आहेत.
हे दगड ज्वालामुखीची राख घट्ट होऊन बनलेले होते. या बेटावरील सर्वात मोठ्या मोईचे नाव 'पारो' असे आहे. त्याचे वजन 82 टन असून उंची 32 फूट आहे. आता या ठिकाणी आजपर्यंत अज्ञात असलेला एक पुतळा शोधला आहे. तो रानो राराकू ज्वालामुखीजवळील कोरड्या पडलेल्या सरोवरात आढळला. आसपास असे आणखी काही पुतळे गाडलेले असू शकतात असे संशोधकांना वाटते. हे सरोवर 2018 मध्ये कोरडे पडण्यास सुरुवात झाली होती. पूर्वीही ज्यावेळी हे सरोवर कोरडे होते त्यावेळी तेथून हा पुतळा नेण्याचा रापा नुई लोकांनी प्रयत्न केला असावा असे संशोधकांना वाटते. चिलीमधील तीन विद्यापीठांतील संशोधकांनी हा पुतळा शोधला.
