अवयवदानात ’लाईव्ह डोनर’चे प्रमाण 93 टक्के
पुणे : पुढारी वृत्तसेवा : जनजागृतीचा अभाव, धार्मिक आणि सामाजिक श्रध्दा यामुळे भारतामध्ये मेंदूमृत व्यक्तींकडून होणा-या अवयदानाचे प्रमाण कमी आहे. प्रतीक्षा यादी, आवश्यक सुविधांचा अभाव यामुळे भारतात मेंदूमृत व्यक्तींपेक्षा ‘लाईव्ह डोनर’ अर्थात जिवंत दात्यांकडून होणार्‍या अवयवदानाचे प्रमाण 93 टक्के इतके आहे. यामध्ये यकृत आणि मूत्रपिंड प्रत्यारोपणांची संख्या सर्वाधिक आहे. रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालयाच्या ‘भारतातील रस्ते अपघाता’च्या वार्षिक अहवालानुसार, 2022 मध्ये रस्ते अपघातांच्या 4.12 लाखांहून अधिक दुर्दैवी घटना घडल्या. यामध्ये 1.53 लाखांहून अधिक लोकांचा बळी गेला. एवढी जीवितहानी होऊनही संभाव्य अवयवदात्यांपैकी केवळ 7 टक्के दात्यांकडून अवयवदान झाले आहे.
‘नॅशनल ऑर्गन अँड टिश्यू ट्रान्सप्लांट ऑर्गनायझेशन’ द्वारे 28 जुलै 2023 रोजी प्रकाशित झालेल्या आकडेवारीनुसार, 1995 ते 2022 या काळात देशात झालेल्या 36,640 अवयव प्रत्यारोपणांपैकी एकूण 34 हजार 094 जिवंत दात्यांनी केले होते आणि मेंदूमृत व्यक्तींकडून झालेले अवयवदान 2546 इतके होते. जिवंत दात्यांपैकी 77.91 टक्के प्रकरणांमध्ये जवळच्या व्यक्तींनी अवयवदान केले.
– किडनी आणि यकृत प्रत्यारोपणासाठी पहिल्यांदा ’रिलेटेड डोनर’च्या पर्यायावर भर दिला जातो. रक्ताच्या नात्यातील व्यक्तीच्या विविध तपासण्या करून त्या व्यक्तीची किडनी रुग्णाशी जुळते आहे की नाही, हे तपासले जाते.
– कुटुंबातील व्यक्तीची अवयव जुळत नसल्यास ’ह्युमन ऑर्गन ट्रान्सप्लांट अ‍ॅक्टनुसार’ ’अनरिलेटेड डोनर’चा शोध घेतला जातो. यामध्ये मित्रपरिवार, नातेवाईक, ओळखीतील व्यक्ती आदींचे निकष जुळवून पाहिले जातात.
– ’रिलेटेड’ आणि ’अनरिलेटेड’ डोनर न मिळाल्यास विभागीय प्रत्यारोण समन्वय समितीकडे ब्रेनडेड व्यक्तीचा अवयव मिळवण्यासाठी नाव नोंदवले जाते.
गेली तीन वर्षे आम्ही अवयवदानाबाबत जनजागृती करत आहोत. धार्मिक श्रध्दा, वैद्यकीय यंत्रणेवरील अविश्वास आणि योग्य समुपदेशनाचा अभाव यामुळे लोक अवयवदानासाठी संमती देण्यास नकार देतात. याजन्मी नेत्रदान केले तर पुढील जन्मी अंधत्व येते किंवा त्यांनी मूत्रपिंड दान केल्यास पुढील जन्मी एकच मूत्रपिंड असते, अशा अनेक भ्रामक समजुती आहेत. या दूर करण्यासाठी अवयवदानाची चळवळ बळकट करण्याची गरज आहे.– दिलीप देशमुख, संस्थापक, अंगदान चॅरिटेबल ट्रस्ट
हेही वाचा :