India Test Squad for England Tour | Shubman Gill | Jasprit Bumrah
भारतीय क्रिकेटच्या इतिहासात कसोटी कर्णधारपद ही एक प्रतिष्ठित आणि जबाबदारीपूर्ण भूमिका राहिली आहे. रोहित शर्मा आणि विराट कोहली यांच्या कसोटी क्रिकेटमधील निवृत्तीनंतर भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ (बीसीसीआय) नव्या कर्णधाराच्या शोधात होते. या शर्यतीत जसप्रीत बुमराह आणि शुभमन गिल ही दोन नावे आघाडीवर होती. अखेरीस, बीसीसीआयने 25 वर्षीय शुभमन गिल याला इंग्लंड दौऱ्यासाठी (20 जून 2025 पासून) भारतीय कसोटी संघाचा 35 वा कर्णधार म्हणून निवडले. तर ऋषभ पंतसारख्या अनुभवी आणि यशस्वी खेळाडूला उपकर्णधार म्हणून नियुक्त केले गेले, परंतु बुमराह कर्णधारपदाच्या शर्यतीत मागे का पडला, याचे विश्लेषण या लेखात केले आहे.
जसप्रीत बुमराह हा भारतीय क्रिकेटमधील सर्वोत्तम वेगवान गोलंदाजांपैकी एक आहे. 46 कसोटी सामन्यांत 212 विकेट्स, 10 पाच विकेट्स आणि एक हॅटट्रिकसह त्याने आपली गोलंदाजीची धार सिद्ध केली आहे. कर्णधार म्हणूनही त्याने आपली क्षमता दाखवली आहे.
2022 मध्ये इंग्लंडविरुद्ध बर्मिंगहॅम कसोटी आणि 2024-25 मध्ये ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध पर्थ कसोटीत त्याने भारताचे नेतृत्व केले. विशेषत: पर्थ येथील विजयाने त्याच्या नेतृत्वाला मान्यता मिळाली. याशिवाय, आयर्लंडविरुद्ध टी-20 मालिकेतही त्याने यशस्वी कर्णधारपद भूषवले.
बुमराहला खेळपट्टीवरील परिस्थितीचे आकलन आणि प्रतिस्पर्ध्याच्या कमकुवत बाजू लक्ष्य करण्याची क्षमता आहे. त्याच्या गोलंदाजी योजनांनी अनेकदा सामन्याचा निकाल बदलला आहे.
सुनील गावस्कर, रविचंद्रन अश्विन आणि संजय मांजरेकर यांनी बुमराहला कर्णधारपदासाठी योग्य उमेदवार मानले होते. गावस्कर यांनी म्हटले होते, “बुमराहला कर्णधारपद दिल्यास तो स्वत:च्या गोलंदाजीचे व्यवस्थापन अधिक चांगल्या पद्धतीने करू शकेल.”
जसप्रीत बुमराहच्या प्रबळ दावेदारी असूनही शुभमन गिलला कर्णधारपद मिळाले. यामागील काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत :
बुमराहचा दुखापतींचा इतिहास त्याच्या कर्णधारपदाच्या दावेदारीत सर्वात मोठा अडथळा ठरला. 2022 मध्ये टी-20 विश्वचषकापूर्वी तो 11 महिने मैदानाबाहेर होता, तर 2024-25 च्या बॉर्डर-गावसकर मालिकेतही दुखापतीमुळे त्याला काही सामने गमवावे लागले. बीसीसीआयला कर्णधारपदासाठी असा खेळाडू हवा होता, जो दीर्घकाळ सातत्याने उपलब्ध असेल. दुखापतींची शक्यता लक्षात घेता, निवड समितीने बुमराहवर जोखीम घेणे टाळले.
बुमराह हा भारताचा प्रमुख वेगवान गोलंदाज आहे. कसोटी क्रिकेटमध्ये त्याच्यावर गोलंदाजीचा मोठा ताण आहे, आणि कर्णधारपदामुळे त्याच्या गोलंदाजीवर परिणाम होण्याची भीती होती. माजी प्रशिक्षक रवी शास्त्री यांनी याबाबत स्पष्टपणे सांगितले, “बुमराहवर कर्णधारपदाचा दबाव ठेवणे त्याच्या गोलंदाजीला हानी पोहोचवू शकते. त्याला स्वत:च्या शारीरिक तंदुरुस्तीचे व्यवस्थापन करावे लागेल.” कर्णधारपदामुळे त्याच्या गोलंदाजीच्या प्रभावीपणावर परिणाम होऊ नये, यासाठी बीसीसीआयने सावध भूमिका घेतली.
बीसीसीआयला दीर्घकालीन कर्णधार हवा आहे, जो पुढील 5-7 वर्षे संघाचे नेतृत्व करू शकेल. 31 वर्षीय बुमराहच्या तुलनेत 25 वर्षीय शुभमन गिल हा युवा पर्याय आहे. गिलने आयपीएल 2025 मध्ये गुजरात टायटन्सला यशस्वीपणे नेतृत्व केले आणि झिम्बाब्वे दौऱ्यावर टी-20 मालिकेत 5-0 असा विजय मिळवला. त्याच्या वयाचा आणि नेतृत्वातील सातत्याचा विचार करता, बीसीसीआयने गिलला प्राधान्य दिले.
मुख्य प्रशिक्षक गौतम गंभीर यांनी शुभमन गिलवर पूर्ण विश्वास दाखवला. अहवालानुसार, गंभीर आणि गिल यांच्यात दिल्लीत झालेल्या बैठकीत कर्णधारपदाबाबत चर्चा झाली. गंभीर यांना गिलचा शांत स्वभाव, रणनितीक दृष्टिकोन आणि युवा खेळाडूंना प्रोत्साहन देण्याची क्षमता यामुळे तो योग्य पर्याय वाटला. गंभीर यांचा आक्रमक दृष्टिकोन आणि गिलचे शांत नेतृत्व यांचा मेळ हा भारतीय संघासाठी फायदेशीर ठरेल, असे निवड समितीला वाटले.
भारतीय क्रिकेटच्या इतिहासात फलंदाज कर्णधारांना नेहमीच प्राधान्य दिले गेले आहे. सुनील गावसकर, सचिन तेंडुलकर, सौरव गांगुली, राहुल द्रविड, महेंद्रसिंग धोनी आणि विराट कोहली यांसारखे कर्णधार फलंदाज होते. बुमराह हा गोलंदाज असल्याने, निवड समितीने फलंदाज असलेल्या गिलला प्राधान्य दिले. यामागील कारण म्हणजे फलंदाज कर्णधार मैदानावर जास्त काळ उपस्थित राहतो आणि सामन्याचा प्रवाह नियंत्रित करू शकतो.
जसप्रीत बुमराह हा व्यावसायिक आणि संघनिष्ठ खेळाडू आहे. कर्णधारपद न मिळाल्याबाबत त्याने सार्वजनिकरित्या कोणतीही नाराजी व्यक्त केलेली नाही. उलट, त्याने शुभमन गिलच्या नियुक्तीचे स्वागत केले आहे, असे बीसीसीआयच्या सूत्रांनी सांगितले. उपकर्णधार म्हणून बुमराहला गिलसोबत रणनीती आखण्याची आणि गोलंदाजी विभागाचे नेतृत्व करण्याची महत्त्वाची जबाबदारी देण्यात आली आहे.
इंग्लंड दौऱ्यात (20 जून 2025 पासून) बुमराह हा भारताचा प्रमुख गोलंदाज आणि रणनीतीक सल्लागार असेल. त्याची स्विंग आणि यॉर्कर गोलंदाजी लीड्स, मँचेस्टर आणि बर्मिंगहॅमच्या खेळपट्ट्यांवर निर्णायक ठरेल. एक अनुभवी खेळाडू म्हणून तो गिलला क्षेत्ररक्षण रचना आणि गोलंदाजी परिवर्तनात मार्गदर्शन करेल.
सुनील गावसकर यांनी बुमराहला कर्णधारपदासाठी पाठिंबा दिला होता, परंतु ते म्हणाले, “गिल हा दीर्घकालीन पर्याय आहे, पण बुमराहचा अनुभव संघासाठी अमूल्य आहे.” रवी शास्त्री यांनी बुमराहच्या गोलंदाजीवर परिणाम होण्याची भीती व्यक्त केली, तर संजय मांजरेकर यांनी उपकर्णधारपदाच्या निर्णयावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. माजी कर्णधार सौरव गांगुली यांनी मात्र गिलच्या निवडीचे समर्थन केले, परंतु बुमराहला भविष्यात संधी मिळेल, असेही सांगितले.
जसप्रीत बुमराह कसोटी कर्णधारपदाच्या शर्यतीत मागे पडला, यामागील प्रमुख कारणे म्हणजे त्याचा दुखापतींचा इतिहास, गोलंदाजीवरील ताण आणि बीसीसीआयचा दीर्घकालीन दृष्टिकोन. शुभमन गिलच्या युवा नेतृत्वाला आणि सातत्याला प्राधान्य देत बीसीसीआयने त्याच्यावर विश्वास दाखवला. तरीही, बुमराह हा भारतीय संघाचा कणा आहे आणि इंग्लंड दौऱ्यात तो गोलंदाज आणि उपकर्णधार म्हणून महत्त्वाची भूमिका बजावेल. त्याच्या व्यावसायिक वृत्ती आणि समर्पणामुळे तो गिलच्या नेतृत्वाखाली संघाला यश मिळवून देण्यासाठी पूर्णपणे झटेल. बुमराहचा कर्णधारपदाचा प्रवास थांबला नसून, तो भविष्यात नव्या संधींसह पुन्हा चर्चेत येईल, यात शंका नाही!
