पुढारी ऑनलाईन डेस्‍क : घटस्फोट हा शब्‍द एका विवाहचा पूर्णविराम असतो. कायदेशीर प्रक्रिया पार पडली जाते आणि पती-पत्‍नी विभक्‍त होतात. घटस्फोटासाठी अनेक कारण असतात. विवाहित जोडपे मतभेदांमुळे एकमेकांपासून वेगळे होतात. यासाठी दीर्घ न्यायालयीन कार्यवाही होते; पण, पक्ष्यांचाही घटस्फोट ( Birds divorce ) होतो हे तुम्हाला माहीत आहे का? असे तुम्हाला कोणी सांगितले तर क्षणभर सांगणार्‍याची खिल्‍ली उडवाल; पण तुम्हाला आश्‍चर्य वाटेल, जसे मानवजातीमध्‍ये पती-पत्‍नी घटस्फोट घेतात तसेच पक्ष्यांमध्येही घटस्फोट होतात, अशी रंजक माहिती नवीन अभ्‍यासात समोर आली आहे.
पक्ष्यांच्या सहजीवनाविषयी करण्‍यात आलेले संशोधन लेख 'जर्नल प्रोसिडिंग्ज ऑफ द रॉयल सोसायटी'च्‍या अंकात प्रकाशित करण्‍यात आला आहे. चीन आणि जर्मनीच्या शास्त्रज्ञांनी पक्ष्यांमधील घटस्फोटास कारणीभूत ठरणार्‍या प्राथमिक घटक ओळखण्यासाठी २३२ पक्ष्यांच्या प्रजातींमधील घटस्फोटांवरील पूर्वी प्रकाशित केलेल्या डेटाचे परीक्षण केले. त्यांनी पक्ष्‍यांमध्‍ये घटस्फोट दर आणि विविध घटकांमधील परस्परसंबंधांचे विश्लेषण केले. यामध्‍ये लैंगिक संबंध, बहुपत्नीत्वाची प्रवृत्ती, स्थलांतराचे अंतर आणि प्रौढ मृत्यू ही कारणे समाेर आली. तसेच चीन आणि जर्मनीच्या संशोधकांच्या पथकाने पक्षी घटस्फोटासाठी जबाबदार असलेल्या अन्‍य घटकही समाेर आल्‍याचा दावा केला आहे.
नवीन संशोधनात निरीक्षण नोंदवले गेले की, प्रेमसंबंध असणे आणि दीर्घकाळ वेगळे राहणे केवळ मानवांमध्येच नाही तर पक्ष्यांमध्येही घडते. त्‍याच्‍यातही घटस्फोट होऊ शकतो. सुमारे 90 टक्के पक्ष्यांच्या प्रजाती साधारणपणे एकपत्नी असतात. प्रजननाच्या काळातही त्यांचा एकच जोडीदार असतो. मूळ सोबती जिवंत असले तरीही काही पक्षी त्यांचे सोबती सोडून प्रजनन हंगामासाठी नवीन जोडीदार शोधतात, असेही निरीक्षण नवीन संशाेधनात नाेंदवण्‍यात आले आहे.
पक्षी प्रामुख्याने त्यांच्या एकपत्नीक प्रणालीसाठी ओळखले जातात. कमीत कमी एका प्रजनन हंगामासाठी एकच जोडीदार असतो. संशोधकांना असे आढळलं की, पक्ष्यांमधील 'घटस्फोटाचे कारण वेगवेगळ्या प्रजातींमध्ये लक्षणीयरीत्या बदलते. पक्ष्यांमधील घटस्फोटामागील कारणे मानवांमधील कारणांसारखीच दिसली. यामध्‍ये लैंगिक संबंध, बहुपत्नीत्वाची प्रवृत्ती, स्थलांतराचे अंतर आणि जाेडीदाराचा मृत्यूचा याचा समावेश होता. स्थलांतरामुळे पक्ष्यांच्या घटस्फोटामध्‍ये लक्षणीय वाढ हाेते, असेही या नवीन संशोधनात नमूद करण्‍यात आले आहे.
संशोधकांनी वंशाच्या प्रभावासाठी प्रजातींमधील उत्क्रांती संबंधांचा विचार केला. यामध्‍ये कमी घटस्फोट दर असलेल्या प्रजातींप्रमाणेच उच्च घटस्फोट दर असलेल्या प्रजाती एकमेकांशी जवळून संबंधित होत्या. प्लोव्हर्स, स्वॅलोज, मार्टिन, ओरिओल्स आणि ब्लॅकबर्ड्स या पक्ष्यांच्या प्रजातीत घटस्फोटाचे प्रमाण आहेत. याउलट, पेट्रेल्स, अल्बट्रॉस, गुसचे आणि हंस यांसारख्या इतर प्रजातींमध्ये घटस्फोटाचे दर कमी आहे.
हेही वाचा :
