पुणे : अशोक मोराळे : मुंबईपेक्षाही आकाराने मोठे झालेल्या पुणे शहरात केवळ अकराशे सावकार परवानाधारक आहेत. मात्र, गल्लीबोळांतून अवैध सावकारांची सावकारी गेल्या अनेक वर्षांपासून बिनदिक्कतपणे सुरू आहे. याची दखल घेत खुद्द पोलिस आयुक्तांनीच आता अवैध सावकारी मोडून काढण्याचा विडा उचलला असून, 'ऑपरेशन सावकारी' ही विशेष मोहीम हाती घेतली आहे.
सर्वसामान्य नागरिकांच्या आर्थिक अडचणी व दुर्बलतेचा फायदा घेत शहरात फोफावत चाललेली अवैध सावकारी अनेकांच्या संसाराची राखरांगोळी करीत आहे. दिलेल्या रकमेवर व्याजाच्या मोबदल्यात दहापट पैसे वसूल केले, तरी या सावकारांची भूक काही केल्या थांबत नसल्याचे चित्र आहे. अनेकांनी नैराश्यातून आत्महत्येचा मार्गसुद्धा स्वीकारला आहे.
सराइत गुन्हेगाराबरोबरच संघटित गुन्हेगारीचा बंदोबस्त केल्यानंतर पोलिस आयुक्त अमिताभ गुप्ता यांनी आपला मोर्चा आता अवैध सावकारीविरोधात वळविला आहे. गुन्हे शाखेचे अपर पोलिस आयुक्त रामनाथ पोकळे, उपायुक्त श्रीनिवास घाडगे यांच्या मार्गदर्शनाखाली खंडणीविरोधी पथकाच्या खांद्यावर अवैध सावकारीचा बंदोबस्त करण्याची जबाबदारी देण्यात आली आहे. त्यानुसार पोलिसांनी अधिकृत सावकारी करणार्या सावकारांसोबतच अवैध पद्धतीने सावकारी करणार्यांची माहिती जमा करण्यास सुरुवात केली आहे. पोलिसांच्या पुढाकारातून तक्रारदारांसाठी हेल्पलाइन मोबाईल क्रमांक देण्याचे ठरविले आहे.
घरकाम करणार्या महिलेपासून ते अनेक व्यापारी, उद्योजकही खासगी सावकाराकडून व्याजाने पैसे घेतात. मात्र त्यांच्या व्याजाचा दर एवढा प्रचंड असतो की, कर्जदार अक्षरश: वाकून मरून जातो. शेवटी मोठी रक्कम हवाली करूनही कर्ज फिटत नाही आणि सावकाराचा तगादाही संपत नाही, अशी स्थिती येते. शहरातील सर्व झोपडपट्ट्या, गल्ली-बोळात, व्यापारी पेठांत अवैध सावकारांचा सुळसुळाट झाला आहे. किरकोळ विक्रेत्याला सकाळी पाचशे रुपये व्यवसायाला दिले की, रात्री व्यवसाय संपल्यावर त्याच्याकडून सहाशे ते सातशे रुपये गोळा करणारे सावकार आहेत. भिशी, लिलाव भिशी, बचत गटाच्या माध्यमातूनही खासगी सावकारी शहरात फोफावते आहे.
मुद्दल न फिटता व्याजानेच कर्जदार मेटाकुटीला येतो आहे. पाच लाखांपासून कोटी रुपये देणारेही बडे सावकार आहेत. त्यासाठी कोरा स्टँप, जमिनी, बंगले नावावर करून घेतले जातात. दर महिन्याला व्याजवसुलीसाठी गुन्हेगार पंटर नेमले जातात. व्याज न दिल्यास संबंधित व्यक्तीच्या घरातील साहित्य फेकून देणे, कर्जदाराला ताब्यात घेऊन मारहाण करण्याचे प्रकार घडत आहेत.
चालू वर्षात अवैध सावकारीचे 17 गुन्हे दाखल झाले असून, त्यातील बहुतांश कारवाया गुन्हे शाखेच्या खंडणीविरोधी पथकाकडून करण्यात आल्या आहेत.
''अवैध सावकारीतून नागरिकांची पिळवणूक होत असल्याचे निदर्शनास आल्यानंतर, आता आम्ही त्याविरोधात कडक मोहीम राबवत आहोत. अशी बेकायदा सावकारी थांबवण्यासाठी नागरिकांनीदेखील न घाबरता समोर येऊन तक्रार करण्याची गरज आहे.''
– अमिताभ गुप्ता, पोलिस आयुक्त, पुणे शहर