Dasara Special : मोरगावचा ऐतिहासिक राजेशाही मर्दानी दसरा
मोरगाव :
कर्‍हातीरी नांदतो मोरया देवराव । चला जाऊ यात्रेचे महापुण्य आहे ।
मनी इच्छिले मोरया देत आहे ॥
दसरा-विजयादशमी हा समस्त मोरगाववासीयांचा आनंद सोहळा असतो. मोरगाव (ता. बारामती) येथील राजेशाही दसरा छत्रपती शाहू महाराज सातारकर यांच्या आज्ञेनुसार सुरू आहे. मोरगाव येथील पुजारी (गुरव) सीताराम दत्तात्रय धारक (वय 83) यांनी ही माहिती दिली.
दसर्‍याला पहाटे पाच वाजता पाच तोफांचे पाच आवाज काढले जातात. पाच तोफा सोनोरी येथील पानसे सरदाराने श्रीमयूरेश्वरास दिल्या आहेत. या तोफांचे मानकरी वाघू अण्णा वाघ, भिकाजी गणेश वाघ, सदाशिव बाळकृष्ण वाघ आहेत. या तोफांच्या दारुगोळ्याचे काम भारत सासवडे, हेरंभ सासवडे, स्वानंद सासवडे (कासार) यांची मुले परंपरेनुसार पाहत आहेत. दारुगोळा भरणारी मंडळी नाईक(जाधव, चव्हाण), जगताप, तावरे, सणस, पवार, माडकर आहेत.
संबंधित बातम्या :
- Pune : पीएमपी अध्यक्ष व व्यवस्थापकीय संचालक सचिंद्र प्रताप सिंह यांची बदली
- Pune : दूध संघाच्या शीतकरण केंद्रात गुपचूप कांदा रोपांची लागवड
- Agniveer Scheme : अग्निवीर शहीद झाल्यानंतर सरकार किती भरपाई देते; जाणून घ्या अग्निपथ योजनेचे संपूर्ण नियम
मयूरेश्वराची पहिली पूजा धारक, गाडे परिवार करतात. श्रीमयूरेश्वराला पहाटे गरम पाण्याने अभ्यंगस्नान घातले जाते. सालकरी ढेरे यांची सकाळी 7 वाजता पूजा होऊन मंगलवाद्य वाजवून धुपारती केली जाते. मंदिरात येऊन सर्व गावकरी शोभेच्या दारूची आतषबाजी करतात. मंदिरात नऊ वाजता मंदिरासमोर पालखीचे नियोजन करण्यासाठी गावकर्‍यांची बैठक होते. दारुगोळ्याच्या आतषबाजीत नळे वापरले जातात. जे पोयटा मातीपासून बनवले जातात. हे नळे कुंभार मंडळी (रंगनाथ कुंभार) तयार करतात. बैठक झाल्यावर मानकर यांना शिधावाटप केले जाते. चौघडेवाले, नगारावाले, हिरा हिलालवाले, पंखेवाले, छत्रीवाले आणि राजदंड, चव्हाण मंडळी, भालदार, चोपदार, हालगीवाले हे शिधावाटपाचे मानकरी आहेत. वाटपाच्या वेळी विद्याधर वाघ हे सेवेकरींची नावे वाचतात.
दुपारी 3 वाजता श्रीमयूरेश्वरास पेशवेकालीन दागिने, पोषाखधारक व गाडे परिवार करतात. 4नंतर सर्वांना मंदिरात दर्शनासाठी प्रवेश दिला जातो. रात्री 8.30 वाजता पालखी सीमोल्लंघनसाठी निघते. या वेळी श्रीमोरया समोर पाच तोफांचे आवाज काढले जातात. भक्तगण शोभेच्या दारूची आतषबाजी करतात. बाजारतळावर दुष्ट प्रवृत्तीची प्रतिकृती तयार केली जाते. तिचे रात्री 12 वाजता दहन केले जाते. त्यानंतर पालखीची पिंजारी काढली जाते. या वेळी देवास रेशमी गोफात बांधले जाते. चिंतामणी मोरया गोसावी यांची आरती केली जाते. पिंजारीचे मानकरी रायचंद पुंजाराम शहा यांचे वंशज शैलेश शहा यांच्याकडे पिंजारी दिली जाते. हरमाळीत हाणामारीचा खेळ खेळतात. नंतर पालखी फिरंगाईमातेकडे जाते.
गोंधळ्याने गोंधळ घातल्यावर पालखी बुद्धिमत्ता मंदिराकडे जाते. तुकाईच्या मंदिरात आल्यावर आरती करून पालखी गावात येते. येथील महादेव मंदिरात आरती होते. त्यानंतर श्रीमरीमाता, मारुती, भैरवनाथ, कालिकादेवी यांची आरती केली जाते. पालखी सिद्धार्थनगर, ब—ाह्मण आळी, कुंभारवाडा सोनबा मंदिराकडे जाते. त्यानंतर ग्रामस्थ पालखीसमोर आतषबाजी करतात.
सोनोबाच्या मंदिरात तीन जथांच्या पाटलाने आपटा पूजन करून पूजा ग्राम जोशी दिलीप वाघ करतात. या पूजेनंतर तीन जथाचे पाटील पालखीत ठेवतात. यानंतर वंशाळीचे वाचन शाहू महाराजांचे गादीचे वारसदार वाघ करतात. नंतर पहिला अंगारा – आपट्याचा प्रसाद शैलेश वाघ यांना दिला जातो. त्यानंतर संस्थान शितोळे, देशमुख, दिलीप माधवराव तावरे जथा थोरला जथा, गोपीनाथ तावरे, धाकटा जथा किसन जीवराम तावरे, थोरला जथा वाघ मंडळी मनोहर शिवराम वाघ, मधला जथा विघ्नहर भालचंद्र वाघ, धाकटा जथा मकरंद विनायक वाघ, गोसावी इनामदारमध्ये वामन गोसावी, नाममध्ये धुंडीराज सुधाकर गोसावी, नंतर काळे, इनामदार या सर्व मंडळींना अंगारा व आपट्याची मात्रा दिली जाते. सर्व जाती-धर्माच्या लोकांना सीताराम दत्तात्रय धारक हे प्रसाद वाटतात.
पालखी धनगर वाड्याकडे आल्यानंतर तोफांचे आवाज काढले जातात. पालखी माळी, लोहाराळीतून, ग्रामपंचायतपासून चिंचेच्या बागेतून जाते. फेरीवाल्यांना ललकारी देऊन पिंजरी चढवली जाते. पुन्हा पालखी मुख्य पेठेतून मंदिरात येते. या वेळी गोसावी मंडळींची आरती असते. त्यांना ललकारी देण्याचे काम अंकुश लंबोदर, धारक करतात. मंडळी पंचारती ओवाळून आरती करतात. मोरगावचा श्रीमयूरेश्वराचा राजेशाही मर्दानी सोहळा ऐतिहासिक व राजेशाही असल्याची माहिती सीताराम दत्तात्रय धारक पुजारी(गुरव) यांनी दिली.