धोकादायक जीवाणूचे नाव 'विब्रिओ व्हल्निफिकस'
कच्चे शिंपले खाल्ल्याने किंवा जखमेतून दूषित खाऱ्या पाण्याशी संपर्क आल्याने लागण
वर्षाला एक किंवा दोन प्रकरणे येतात, डॉक्टरांची माहिती
Flesh-eating bacteria Near Mumbai Coast
मुंबई : वरळी येथील एका ७८ वर्षीय मच्छिमाराला त्यांचा डावा पाय एका दुर्मिळ 'मांस खाणाऱ्या' जीवाणूमुळे (flesh-eating bacteria) झालेल्या संसर्गामुळे गमवावा लागला आहे. त्यांच्यावर तब्बल २० दिवस उपचार केल्यानंतर गेल्या आठवड्यात त्यांना रुग्णालयातून डिस्चार्ज देण्यात आला, अशी माहिती डॉक्टरांनी दिली.
या धोकादायक जीवाणूचे नाव 'विब्रिओ व्हल्निफिकस' (Vibrio vulnificus) असून, तो कॉलरा पसरवणाऱ्या जीवाणूंच्याच गटातील आहे. हा जीवाणू सामान्यतः समुद्रकिनाऱ्यांवर आढळतो. दूषित किंवा कच्चे शिंपले (shellfish) खाल्ल्याने किंवा त्वचेवरील जखमेतून दूषित खाऱ्या किंवा मचूळ पाण्याच्या संपर्कात आल्यास याचा संसर्ग होऊ शकतो. मुंबई सेंट्रल रेल्वे स्टेशनजवळील वॉकहार्ट रुग्णालयातील विभाग प्रमुख डॉ. गुंजन चंचलानी यांनी सांगितले की, "भारतात 'विब्रिओ व्हल्निफिकस'च्या संसर्गाची नोंद झाली आहे, परंतु असे प्रकार अत्यंत दुर्मिळ आहेत." त्या या मच्छिमारावर उपचार करणाऱ्या टीमचा एक भाग होत्या.
२६ जून रोजी या मच्छिमाराला अत्यंत गंभीर अवस्थेत रुग्णालयात दाखल करण्यात आले होते. डॉ. चंचलानी म्हणाल्या, "ते 'सेप्टिक शॉक'मध्ये होते आणि त्यांच्या डाव्या पायावर एक मोठी जखम होती. आमच्या लक्षात आले की संसर्ग संपूर्ण शरीरात पसरत आहे आणि त्यांचा रक्तदाब खूप कमी झाला होता." स्कॅन, चाचण्या आणि कुटुंबीयांकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे डॉक्टरांच्या लक्षात आले की, वरळीच्या समुद्रात नेहमीप्रमाणे मासेमारीला गेले असताना पायाला झालेल्या एका किरकोळ दुखापतीनंतर त्यांना 'नेक्रोटायझिंग फॅसिआयटिस' (flesh-eating disease) हा आजार झाला होता. काही दिवसांपूर्वी मचूळ पाण्यातून चालताना पायाला काहीतरी जोरात टोचल्याचे त्यांना आठवत होते.
'नेक्रोटायझिंग फॅसिआयटिस' हा एक जीवघेणा आजार असू शकतो, जो विविध जीवाणूंच्या एकत्रित हल्ल्यामुळे होतो. हा संसर्ग अवघ्या ४८ तासांत संपूर्ण शरीरात पसरतो. त्यामुळे योग्य प्रतिजैविक (antibiotic) देऊन त्यावर नियंत्रण मिळवणे महत्त्वाचे असते. वॉकहार्ट रुग्णालयातील मायक्रोबायोलॉजिस्ट्सनी ४८ तासांच्या आत प्रयोगशाळेत जीवाणूची वाढ करून 'विब्रिओ व्हल्निफिकस' ओळखला आणि रुग्णावर 'डॉक्सीसाइक्लिन' हे प्रतिजैविक सुरू केले, जे कॉलरावरही प्रभावी ठरते. मात्र, संसर्ग रक्त आणि फुफ्फुसांपर्यंत (सेप्सिस) पसरल्याने त्यांना सात दिवस व्हेंटिलेटरवर ठेवावे लागले. तसेच, पायाची जखम बरी होण्यासाठी डॉक्टरांना तीन वेळा डिब्राइडमेंट शस्त्रक्रिया (मृत त्वचा काढून टाकण्याची प्रक्रिया) करावी लागली. तरीही संसर्ग आटोक्यात न आल्याने अखेरीस त्यांच्या डाव्या पायाचा पुढचा भाग कापून टाकावा लागला.
"त्यांच्या मुलाने सांगितले की, त्यांच्या कोळीवाड्यातील इतर मच्छिमारांनाही अशाच प्रकारचा संसर्ग झाला आहे," असे डॉ. चंचलानी यांनी सांगितले. त्या पुढे म्हणाल्या, "हवामान बदलामुळे समुद्राच्या पाण्याची क्षारता कमी होणे किंवा प्रदूषण वाढणे हे यामागील एक कारण असू शकते."
गिरगाव येथील एच. एन. रिलायन्स रुग्णालयातील आयसीयू प्रमुख डॉ. राहुल पंडित यांच्या मते, "'फ्लेश-इटिंग' हा एक सर्वसाधारणपणे वापरला जाणारा शब्द आहे; प्रत्यक्षात हे जीवाणू त्वचा, मऊ ऊतक आणि स्नायूंना (fascia) नष्ट करतात." मुंबईत 'नेक्रोटायझिंग फॅसिआयटिस'चे रुग्ण सहसा आढळत नाहीत, काही आयसीयूमध्ये वर्षाला एक किंवा दोन प्रकरणे येतात, असेही त्यांनी स्पष्ट केले.
