आजच्या धावपळीच्या जीवनात आणि बदलत्या जीवनशैलीमुळे हृदयविकाराचा धोका वाढतो आहे. अशावेळी आपलं हृदय किती मजबूत आणि निरोगी आहे, हे जाणून घेण्याची इच्छा प्रत्येकालाच असते. पण यासाठी प्रत्येक वेळी महागड्या वैद्यकीय चाचण्यांची गरज असतेच असे नाही. 'हार्ट रेट रिकव्हरी' (Heart Rate Recovery - HRR) नावाची एक अत्यंत सोपी आणि वैज्ञानिक चाचणी तुम्ही घरच्या घरीच करू शकता, जी तुमच्या हृदयाच्या आरोग्याबद्दल अत्यंत महत्त्वाची माहिती देते.
'हार्ट रेट रिकव्हरी' (HRR) या सोप्या चाचणीद्वारे तुम्ही घरच्या घरीच तुमच्या हृदयाचे आरोग्य तपासू शकता.
यासाठी फक्त एक मिनिट व्यायाम करून आणि त्यानंतर एक मिनिट विश्रांती घेऊन तुमच्या हृदयाच्या ठोक्यांमधील फरक मोजला जातो.
जर हा फरक १२ किंवा त्याहून अधिक असेल, तर ते उत्तम आरोग्याचे लक्षण मानले जाते, तर कमी फरक असल्यास जीवनशैलीत सुधारणा करण्याची गरज असल्याचे ते दर्शवते.
ही सोपी चाचणी तुमच्या हृदयाच्या कार्यक्षमतेचा आणि दीर्घायुष्याचा एक महत्त्वाचा वैज्ञानिक निर्देशक आहे.
सोप्या भाषेत सांगायचे तर, व्यायामानंतर तुमचे हृदय किती लवकर सामान्य ठोक्यांवर परत येते, हे मोजणारी ही एक पद्धत आहे. ज्याप्रमाणे एखादी गाडी वेगाने चालवून आल्यावर तिचे इंजिन हळूहळू थंड होते, त्याचप्रमाणे निरोगी आणि मजबूत हृदय कोणत्याही श्रमानंतर वेगाने शांत होते. हृदयाची ही क्षमता तुमच्या हृदय व फुफ्फुसांच्या एकूण कार्यक्षमतेचे आणि फिटनेसचे प्रतीक मानली जाते.
आता तुमच्याकडे दोन आकडे आहेत. यावरून तुमच्या हृदयाचे आरोग्य कसे आहे ते खालीलप्रमाणे तपासा:
फॉर्म्युला: HRR = (व्यायामानंतरचे पहिले हार्ट रेट) – (एक मिनिटाच्या विश्रांतीनंतरचे हार्ट रेट)
उत्तम आरोग्य (HRR ≥ 12 bpm): जर तुमच्या दोन्ही नोंदींमधील फरक १२ किंवा त्यापेक्षा जास्त असेल, तर हे तुमच्या हृदयाचे आरोग्य आणि फिटनेस उत्तम असल्याचे लक्षण आहे. याचा अर्थ तुमचे हृदय व्यायामाच्या ताणानंतर स्वतःला वेगाने सामान्य स्थितीत आणण्यास सक्षम आहे.
सुधारणेची गरज (HRR < 12 bpm): जर हा फरक १२ पेक्षा कमी असेल, तर याचा अर्थ तुमच्या हृदयाच्या फिटनेसमध्ये सुधारणेला वाव आहे. घाबरून जाण्याचे कारण नाही, पण नियमित व्यायाम, संतुलित आहार आणि तणाव व्यवस्थापनावर अधिक लक्ष केंद्रित करण्याची ही एक महत्त्वाची सूचना आहे.
'हार्ट रेट रिकव्हरी' हे केवळ एक सामान्य फिटनेस पॅरामीटर नाही, तर वैद्यकीय शास्त्रानुसार ते व्यक्तीच्या दीर्घायुष्याचा (Longevity) आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्याचा एक महत्त्वाचा निर्देशक मानला जातो. जगभरातील व्यावसायिक खेळाडू (Athletes) आणि फिटनेस तज्ज्ञ आपल्या आरोग्यावर आणि कामगिरीवर लक्ष ठेवण्यासाठी नियमितपणे या चाचणीचा वापर करतात. आपल्या आरोग्याची सूत्रे आपल्या हातात घेण्याचा हा एक सोपा आणि प्रभावी मार्ग आहे. ही चाचणी कोणत्याही वैद्यकीय सल्ल्याला पर्याय नाही, परंतु आपल्या जीवनशैलीत सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी ती एक उत्तम सुरुवात नक्कीच ठरू शकते. त्यामुळे आजच ही 'वन मिनिट टेस्ट' करून पाहा आणि आपल्या मित्र-परिवारालाही याबद्दल जागरूक करा.
