China handover third Hangor class submarine to pakistan
वुहान (चीन): चीन आणि पाकिस्तानमधील संरक्षण सहकार्य अधिक घट्ट होत असल्याचे पुन्हा एकदा स्पष्ट झाले आहे. चीनने पाकिस्तानसाठी बांधलेल्या 8 अत्याधुनिक 'हंगोर-श्रेणी'च्या पाणबुड्यांपैकी तिसरी पाणबुडी पाकिस्तानच्या नौदलाला सुपूर्द केली आहे.
हिंदी महासागरात आपला प्रभाव वाढवण्याच्या चीनच्या धोरणाचा हा एक महत्त्वाचा भाग मानला जात असून, या घडामोडीमुळे भारताच्या सागरी सुरक्षेपुढील आव्हाने अधिक गडद झाली आहेत.
चीनचे सरकारी माध्यम 'ग्लोबल टाईम्स'ने दिलेल्या वृत्तानुसार, मध्य चीनच्या हुबेई प्रांतातील वुहान येथील शिपयार्डमध्ये या तिसऱ्या पाणबुडीचा जलावतरण समारंभ नुकताच पार पडला. यापूर्वी, याच मालिकेतील दुसरी पाणबुडी मार्च 2025 मध्ये पाकिस्तानला देण्यात आली होती.
या 8 पाणबुड्यांच्या करारामुळे पाकिस्तानची पाण्याखालून हल्ला करण्याची क्षमता अनेक पटींनी वाढणार आहे.
या समारंभावेळी बोलताना पाकिस्तानी नौदलाचे उपप्रमुख (प्रकल्प-2) व्हाईस ॲडमिरल अब्दुल समद म्हणाले, "हंगोर-श्रेणीच्या पाणबुड्यांमध्ये असलेली अत्याधुनिक शस्त्रप्रणाली आणि प्रगत सेन्सर्स प्रादेशिक शक्ती संतुलन राखण्यासाठी आणि सागरी स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण ठरतील."
पाकिस्तानच्या या विधानातून या पाणबुड्यांचे सामरिक महत्त्व अधोरेखित होते.
विश्लेषकांच्या मते, ही केवळ पाणबुडीची विक्री नाही, तर हिंदी महासागरात आपले वर्चस्व प्रस्थापित करण्याच्या चीनच्या मोठ्या योजनेचा हा एक भाग आहे.
ग्वादर बंदर: चीन पाकिस्तानच्या बलुचिस्तान प्रांतात ग्वादर बंदर विकसित करत आहे, जे अरबी समुद्रात चीनला थेट प्रवेश मिळवून देईल.
नौदल विस्तार: गेल्या काही वर्षांत चीनने पाकिस्तानला चार आधुनिक लढाऊ जहाजे (frigates) देखील पुरवली आहेत.
सामरिक भागीदारी: या शस्त्रास्त्र पुरवठ्याच्या माध्यमातून चीन पाकिस्तानला भारतावर दबाव टाकण्यासाठी एक सामरिक भागीदार म्हणून अधिक सक्षम करत आहे.
चिनी लष्करी तज्ज्ञ झांग जुन्शे यांच्या मते, हंगोर-श्रेणीची पाणबुडी अनेक आधुनिक वैशिष्ट्यांनी सुसज्ज आहे, ज्यामुळे ती एक धोकादायक शस्त्रप्रणाली बनते.
प्रगत सेन्सर: पाण्याखालील शत्रूच्या हालचालींवर नजर ठेवण्यासाठी यात अत्यंत संवेदनशील सेन्सर आहेत.
स्टेल्थ तंत्रज्ञान: शत्रूच्या रडारला सहज चकवा देण्याची क्षमता.
दीर्घकाळ पाण्याखाली राहण्याची क्षमता: जास्त काळ समुद्राच्या आत राहून मोहीम राबवण्याची ताकद.
जबरदस्त मारक क्षमता: शत्रूची जहाजे आणि पाणबुड्या नष्ट करण्यासाठी शक्तिशाली टॉर्पेडो आणि क्षेपणास्त्रांनी सुसज्ज.
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) च्या ताज्या अहवालानुसार, पाकिस्तान आपल्या एकूण लष्करी गरजांपैकी तब्बल 81 टक्के पेक्षा जास्त शस्त्रसामग्री चीनकडून खरेदी करतो. हे आकडे चीनवरील पाकिस्तानचे अवलंबित्व स्पष्ट करतात. गेल्या पाच वर्षांत पाकिस्तानने चीनकडून घेतलेल्या प्रमुख शस्त्रांमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे-
J-10CE लढाऊ विमाने: 36 अत्याधुनिक साडेचार पिढीची लढाऊ विमाने
VT-4 रणगाडे: 600 पेक्षा जास्त मुख्य लढाऊ रणगाडे
रिझवान हेरगिरी जहाज: पाकिस्तानचे पहिले गुप्तचर जहाज
याच J-10CE विमानांचा वापर पाकिस्तानने भारतासोबतच्या अलीकडच्या संघर्षात केला होता, हे विशेष.
थोडक्यात, चीनकडून पाकिस्तानला होणारा हा शस्त्रपुरवठा केवळ एक व्यावसायिक करार नसून, तो दक्षिण आशियातील सामरिक समीकरणे बदलणारा एक महत्त्वाचा घटक आहे.
या पाणबुड्यांमुळे भारताच्या पश्चिम सागरी किनाऱ्यावर आणि हिंदी महासागरात एक नवीन आव्हान उभे राहिले आहे, ज्याचा सामना करण्यासाठी भारतीय नौदलाला आपली रणनीती अधिक मजबूत करावी लागणार आहे.
