पुढारी ऑनलाईन डेस्क : शिवाजी विद्यापीठ, कोल्हापूर आणि डॉ. होमी भाभा स्टेट युनिव्हर्सिटी, मुंबई येथील संशोधकांचे बहुस्तरीय डेटा स्टोरेज आणि मेंदू-प्रेरित संगणनासाठी मेमरिस्टर चिप तयार करण्यात यश मिळवले आहे. ही इलेक्ट्रॉनिक क्रॉसबार चिप इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी-इंदूर आणि ग्योंगसांग नॅशनल युनिव्हर्सिटी, दक्षिण कोरिया यांच्या सहकार्याने विकसित केली आहे. (Memristor Chip )
बहुस्तरीय डेटा स्टोरेज आणि मेंदू-प्रेरित संगणनासाठी मेमरिस्टर चिप तयार केली आहे. या मेमरिस्टर चिप विविध अणुप्रयोगांमध्ये वापरली जाऊ शकतात. अशा क्रॉसबार चिप्स मानवी मेंदूच्या कार्यक्षमतेचे अनुकरण करणारे इलेक्ट्रॉनिक सर्किट तयार करण्यात मदत करू शकतात. आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि मशीन-शिक्षण कार्ये करण्यासाठी अधिक ऊर्जा कार्यक्षम आहेत.
पारंपारिक संगणकांच्या तुलनेत, मानवी मेंदू आश्चर्यकारकपणे अतिशय ऊर्जा कार्यक्षम आहे. त्यामुळे शास्त्रज्ञ नवनवीन संगणकीय तंत्रज्ञानाची रचना करण्यासाठी मेंदू आणि त्याचे एकमेकांशी जोडलेले न्यूरॉन्स प्रेरणासाठी कसे कार्य करतात याचा शोध घेत आहेत. या मेंदू-प्रेरित संगणन प्रणाली, म्हणजे न्यूरोमॉर्फिक संगणन, पारंपारिक सिलिकॉन संगणकीय उपकरणांपेक्षा अधिक ऊर्जा कार्यक्षम असेल, तसेच कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि मशीन-शिक्षण कार्ये पार पाडण्यासाठी अधिक चांगली असेल.
न्यूरॉन्स, जे मेंदूतील डेटा स्टोरेज आणि डेटा प्रोसेसिंग या दोन्ही कार्यप्रणालीमध्ये सक्षम आहेत, शास्त्रज्ञांना स्टोरेज आणि प्रोसेसिंग एकाच इलेक्ट्रॉनिक घटक प्रकारात एकत्र करायचे आहे, ज्याला मेमरीस्टर म्हणून ओळखले जाते. पारंपारिक संगणक कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि मशीन लर्निंग ऑपरेशन्समध्ये उच्च ऊर्जा वापरत असल्याने हे अधिक कार्यक्षमता प्राप्त करण्यास मदत करेल अशी त्यांना आशा आहे.
संजय कुमार आणि धनंजय कुंभार हे IIT इंदौर आणि GNU कोरिया येथील संशोधन विद्वान आहेत. या दोघांनी प्रोफेसर शैबल मुखर्जी (IIT इंदूर), डॉ. तुकाराम डोंगळे, प्रोफेसर जून एच. पार्क आणि प्रोफेसर रजनीश कामत यांच्या मार्गदर्शनाखाली ही प्रणाली विकसित केली आहे. माहितीनुसार, य्ट्रिअम ऑक्साईडवर आधारित हा पहिला मेमरीस्टर आहे जो चार वेगवेगळ्या स्तरांमध्ये विश्वसनीयरित्या स्विच केला जाऊ शकतो, अशा प्रकारे बहु-स्तरीय डेटा स्टोरेज प्रदान करतो," प्रोफेसर मुखर्जी म्हणाले. याचा अर्थ असा की भविष्यात संगणक बायनरी पेक्षा जास्त बिट्सवर ऑपरेट करू शकतात, परिणामी कमी उर्जा वापरासह सुपरफास्ट ऑपरेशन होईल.
डॉ. होमी भाभा स्टेट युनिव्हर्सिटी, मुंबईचे कुलगुरू प्रा. रजनीश कामत संशोधनाबाबत बोलत असताना म्हणाले. "कृत्रिम बुद्धिमता आणि मशिन लर्निंग हे आता परवलीचे शब्द झालेले आहेत. यामध्ये आमच्या संशोधनाच्या टीमने 'मेमरिस्टर' नावाचं एक डिव्हाईस तयार केलं आहे. या डिव्हाईसचा उपयोग करुन आपल्याला कृत्रिम बुद्धिमता सॉफ्टेवेअर आहे ते करणं शक्य होतं." त्याचबरोबर ते असेही म्हणाले की, "मानवी मेंदुच्या कार्यशक्तीच्या जवळपास असं आपल्याला हार्डवेअर तयार करणं हे शक्य झालं आहे. भविष्यातील ऊर्जा-कार्यक्षम संगणकीय प्रणाली साकारण्यासाठी अशा प्रकारचे संशोधन कार्य महत्त्वाचे आहे." डॉ. तुकाराम डोंगळे या संशोधनाबाबतीत म्हणाले, "सध्याचे काम मोठ्या प्रमाणात न्यूरोमॉर्फिक आणि अॅनालॉग गणनेसाठी क्षमता वाढवणे आणि सुधारणे साठी वापरले जाऊ शकते. प्रोफेसर मुखर्जी म्हणाले, "अशा प्रकारच्या नवकल्पनांमुळे आत्मनिर्भर भारत उपक्रमाला सेमीकंडक्टर उपकरण आणि सिस्टिम्स निर्मिती क्षेत्रात चालना मिळेल.
हेही वाचा