Interstellar Object 3I/ATLAS NASA 3rd Interstellar Object Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS)
वॉशिंग्टन : पृथ्वीच्या दिशेने झेपावणारी एक नवीन अंतरतारकीय (Interstellar) वस्तू — 3I/ATLAS — सध्या खगोलशास्त्रज्ञांचे लक्ष वेधून घेत आहे. ही सौरमालेच्या बाहेरून आलेली केवळ तिसरी ओळख पटलेली वस्तू आहे, आणि तिची गती आणि दिशा यावर अमेरिकेची अंतराळ संशोधन संस्था नासा लक्ष ठेऊन आहे.
ही वस्तू मूळतः A11pl3Z या नावाने ओळखली जात होती आणि ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) या प्रणालीने 25 जून ते 29 जून दरम्यान तिचा शोध घेतला. दक्षिण आफ्रिका आणि हवाई येथील दुर्बिणींचा वापर करून तिला टिपण्यात आले.
विशेष म्हणजे, पुढील अभ्यासानंतर हे सिद्ध झाले की ही वस्तू सौरमालेच्या बाहेरून आलेली आहे आणि त्यामुळे तिला अधिकृतपणे "इंटरस्टेलर ऑब्जेक्ट" असं नामांकन देण्यात आलं.
या वस्तूची सुरुवातीला नोंद A11pl3Z या तात्पुरत्या नावाने झाली होती. ती ATLAS प्रणाली (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) ने 2025 च्या शेवटच्या आठवड्यात पाहिली. म्हणूनच तिला अधिकृत नाव देण्यात आलं: 3I/ATLAS (यातील “3I” म्हणजे तिसरी ओळखलेली Interstellar वस्तू).
खगोलशास्त्रज्ञ यावर अद्याप संशोधन करत आहेत, पण काही अंदाज: धूमकेतू (comet) असण्याची शक्यता आहे, कारण ती प्रकाश परावर्तित करते.
खडकाळ लघुग्रह (asteroid) ही शक्यता नाकारता येत नाही.
आकार: सुमारे १० ते २० किमी व्यास
जर ती बर्फाची बनलेली असेल, तर प्रकाश परावर्तनामुळे ती खूप मोठी दिसत असू शकते.
3I/ATLAS सुमारे 60 किमी/सेकंद (152000 मैल प्रतितास) किंवा 2,45,000 किमी/तास इतक्या अतिजलद गतीने सूर्याच्या दिशेने ही वस्तू झेपावत आहे. ही वस्तू सध्या मिल्की वेच्या "बार" भागाकडून पृथ्वीच्या दिशेने येत आहे.
अंदाजे 10 ते 20 किमी रुंद असलेली ही वस्तू बर्फ किंवा खडकांनी बनलेली असू शकते. जर ती बर्फाची बनलेली असेल, तर ती दिसते त्यापेक्षा लहान असण्याची शक्यता आहे, कारण बर्फ प्रकाश अधिक परावर्तित करतो.
नासाच्या माहितीनुसार, ही वस्तू मंगळाच्या कक्षेच्या आतून जाणार असली तरी ती कोणत्याही ग्रहाला धोका पोहोचवणार नाही. ती सध्या सूर्याच्या दिशेने झेपावते आहे आणि सुमारे 4 महिन्यांत सूर्याजवळून जाणार आहे. ती सूर्याजवळून वळून सौरमालेच्या बाहेर निघून जाईल.
याआधीचे इंटरस्टेलर पाहुणे कोणते?
‘Oumuamua (2017): सौरमालेत आलेली पहिली ओळखलेली इंटरस्टेलर वस्तू. अनेक वेडपट सिद्धांतांना चालना दिली पण अखेरीस ती एक नैसर्गिक खडक असल्याचं स्पष्ट झालं. अतिशय वेगात जाणारी, सिगारसारखी लांबट रचना असलेली हा एक गूढ खडक होता.
2I/Borisov (2019): दुसरी इंटरस्टेलर वस्तू — एक स्पष्टपणे दिसणारी धूमकेतू. पाण्याचे वायू उत्सर्जन करणारा पारंपरिक धूमकेतूसारखी ही वस्तू होती.
आंतरराष्ट्रीय खगोलशास्त्र संस्था (IAU), नासा आणि अनेक वेधशाळा आता 3I/ATLAS वर निरंतर निरीक्षण करत आहेत. ती सूर्याजवळ पोहचल्यावर तिच्यातील बर्फ वितळल्यास धूमकेतूप्रमाणे वायू आणि धूळ उत्सर्जन होईल का, हे पाहणं महत्त्वाचं ठरेल. हिचा अभ्यास करून भविष्यातील अंतरतारकीय संशोधनासाठी नवीन मॉडेल्स तयार करता येतील.
3I/ATLAS चा शोध हा खगोलशास्त्रासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. अशा वस्तू आपल्याला आंतरतारकीय जागेतील माहिती देतात आणि आपल्या सौरमालेच्या सीमा ओलांडणाऱ्या घटना कशा घडतात, हे समजायला मदत करतात.