kissing evolution
नवी दिल्ली : तुम्हाला चुंबन म्हणजे केवळ मानसातील रोमान्सची गोष्ट वाटत असेल, तर तुमचा गैरसमज आहे. कारण, मानव पृथ्वीवर येण्यापूर्वीच, सुमारे २ कोटी १५ लाख वर्षांपूर्वी, आफ्रिकेच्या प्रागैतिहासिक जंगलात दोन वानर पूर्वजांमध्ये 'पहिला किस' झाला होता.
ऑक्सफर्ड विद्यापीठ, युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन आणि फ्लोरिडा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीच्या संशोधकांनी केलेल्या अभ्यासात भावनांना बाजूला ठेवून चुंबनाची व्याख्या केली. चुंबन हे फक्त भावनिक वर्तन नसून मोठ्या कपि जातींमध्ये विकसित झालेला एक धोकादायक तोंड-तोंड संपर्काचा प्रकार होता. या अभ्यासानुसार, केवळ माणसांमधील 'डीप किस'च नाही, तर माकडे आणि वानरांमधील छोटे चुंबनही यात समाविष्ट होते. संशोधकांना आढळले की मुंग्या, पक्षी आणि ध्रुवीय अस्वल यांसारख्या विविध प्रजातींमध्ये चुंबन दिसून येते.
संशोधकांनी प्रायमेट फॅमिली ट्रीवर डेटा मॅप करून सांख्यिकीय पद्धती वापरल्या. त्यांनी निष्कर्ष काढला की, कीस सुमारे २१.५ दशलक्ष वर्षांपूर्वी विकसित झाली. ज्या सामान्य पूर्वजांमध्ये आपण चिंपांझी, बोनोबोस आणि ओरंगउटान्स यांच्यासोबत सामायिक आहोत, त्यांच्यामध्ये हे वर्तन विकसित झाले असावे. हे संशोधन 'इव्होल्यूशन अँड ह्युमन बिहेवियर' या नियतकालिकात प्रकाशित झाले आहे. या अभ्यासानुसार, निएंडरथल मानवांनीही चुंबन घेतले असण्याची ८४ टक्के शक्यता आहे. इतकेच नव्हे, तर दोन्ही प्रजाती पृथ्वीवर एकत्र असताना निएंडरथल मानवांनी आधुनिक मानवांना किस केले असण्याची शक्यता आहे.
चुंबनातून कोणताही स्पष्ट जगण्याचा फायदा मिळत नाही, उलट रोग पसरण्याचा धोका खूप जास्त असतो. तरीही प्राणी हे वर्तन का कायम ठेवतात? प्रायमेट्सचा अभ्यास केल्यानंतर संशोधकांना आढळले की अधिकांश मोठे वानर आणि किमान आठ 'ओल्ड वर्ल्ड' माकड प्रजातींमध्ये चुंबन दिसून येते. गोरिला हे क्वचितच चुंबन घेतात. बोनोबोस हे दीर्घ 'जीभ-ते-जीभ संवाद' साधतात. चिंपांझी हे सहसा वाद-विवादानंतर तणावपूर्ण चुंबन घेतात.
चुंबन घेण्यामागे जोडीदाराचे आरोग्य तपासणे, लैंगिक आकर्षण वाढवणे, सामाजिक बंध मजबूत करणे किंवा फायदेशीर सूक्ष्म जंतूंचे हस्तांतरण करणे, यापैकी एक कारण असू शकते. ज्या प्रजातींमध्ये अनेक लैंगिक जोडीदार असतात, तिथे चुंबनाची शक्यता अधिक असते, असे या अभ्यासातून स्पष्ट होते.
मानवांमध्येही चुंबन सार्वत्रिक नाही, काही समाजात ते आढळत नाही. याचा अर्थ, ही शुद्ध नैसर्गिक प्रवृत्ती नसून सांस्कृतिक शिक्षणामुळे आलेली सवय असू शकते. संशोधक म्हणतात की, पुढील वेळी जेव्हा तुम्ही कोणाचे चुंबन घ्याल, तेव्हा लक्षात ठेवा की तुम्ही एका अशी कृती करत आहात, जी आपल्यापेक्षा लाखो वर्षांची जुनी आहे.
