Elon Musk Starlink Satellite internet service in Indian
नवी दिल्ली: अमेरिकन अब्जाधीश उद्योगपती एलन मस्क यांची कंपनी स्टारलिंक (Starlink) आता भारतात उपग्रह-आधारित (satellite-based) इंटरनेट सेवा सुरू करण्याच्या तयारीत आहे. केंद्रीय दूरसंचार मंत्री ज्योतिरादित्य सिंधिया यांनी या वृत्ताला दुजोरा दिला असून, स्टारलिंकला भारतात सेवा सुरू करण्यासाठी एकात्मिक परवाना (Integrated License) देण्यात आल्याची घोषणा केली आहे. या निर्णयामुळे देशातील दुर्गम खेडी आणि शहरांमधील इंटरनेट कनेक्टिव्हिटीमध्ये मोठी क्रांती घडण्याची शक्यता आहे.
देशातील पहिल्या मोबाईल कॉलला ३० वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने आयोजित कार्यक्रमात दूरसंचार मंत्री ज्योतिरादित्य सिंधिया यांनी ही महत्त्वपूर्ण घोषणा केली. ते म्हणाले, "स्टारलिंकला भारतात उपग्रह इंटरनेट सेवा सुरू करण्यासाठी एकात्मिक परवाना देण्यात आला आहे. यासोबतच, स्पेक्ट्रम वाटप आणि गेटवे उभारणीसाठी आवश्यक धोरणात्मक चौकटही निश्चित करण्यात आली आहे, जेणेकरून सेवा सुरू करण्यात कोणताही अडथळा येणार नाही."
गेटवे ही एक अशी संरचना आहे, जी उपग्रहांकडून येणारा डेटा भारतात आणून त्याला देशाच्या इंटरनेट नेटवर्कशी जोडते. स्टारलिंकच्या प्रवेशामुळे भारतीय दूरसंचार क्षेत्रात स्पर्धा वाढणार आहे. भारती समूहाच्या पाठिंब्याने कार्यरत असलेली यूटेलसॅट वनवेब (Eutelsat OneWeb) आणि जिओ एसईएस (Jio SES) या कंपन्यांनाही उपग्रह सेवा सुरू करण्यासाठी स्पेक्ट्रम वाटपाची प्रतीक्षा आहे.
सिंधिया यांनी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली गेल्या ११ वर्षांत भारताच्या डिजिटल प्रवासाचे कौतुक केले. ते म्हणाले की, दुर्गम खेड्यांपासून ते महानगरांपर्यंत डिजिटल सेवा पोहोचल्यामुळे नागरिक सक्षम झाले आहेत आणि भारताने स्वस्त व सर्वसमावेशक तंत्रज्ञानात जागतिक स्तरावर नेतृत्व मिळवले आहे. स्टारलिंकच्या आगमनाने या डिजिटल प्रवासाला आणखी गती मिळणार आहे. ज्या ठिकाणी फायबर ऑप्टिक केबल पोहोचवणे कठीण आहे, अशा डोंगराळ आणि दुर्गम भागांमध्ये हाय-स्पीड इंटरनेट पोहोचवणे शक्य होईल.
टेलिफोन कनेक्शन्स: देशात सध्या १.२ अब्ज टेलिफोन कनेक्शन्स आहेत.
इंटरनेट ग्राहक: इंटरनेट वापरणाऱ्यांची संख्या २८६ टक्क्यांनी वाढून ९७ कोटींवर पोहोचली आहे.
पारंपरिक सॅटेलाइट इंटरनेटमध्ये स्पीड आणि लेटन्सी (डेटा पोहोचायला लागणारा वेळ) यांसारख्या समस्या येतात. मात्र, स्टारलिंकची कार्यपद्धती पूर्णपणे वेगळी आहे. स्टारलिंक पृथ्वीच्या खालच्या कक्षेत (Low Earth Orbit) हजारो लहान उपग्रहांचे जाळे तयार करते. हे उपग्रह एकमेकांशी संवाद साधून हाय-स्पीड आणि अत्यंत कमी लेटन्सी (विलंब) असलेले इंटरनेट पुरवतात. यामुळे व्हिडिओ कॉलिंग, ऑनलाइन गेमिंग आणि स्ट्रीमिंग यांसारख्या सेवा कोणत्याही अडथळ्याशिवाय वापरता येतात. अलीकडेच, कंपनीने आपल्या नेटवर्कमधील एक तांत्रिक अडचण दूर करण्यासाठी फाल्कन-९ रॉकेटद्वारे २८ नवीन उपग्रह यशस्वीरित्या प्रक्षेपित केले. आता पृथ्वीच्या कक्षेत स्टारलिंकचे ८,००० पेक्षा जास्त उपग्रह कार्यरत आहेत.
स्टारलिंकला भारतात मिळालेला परवाना हा केवळ एक व्यावसायिक निर्णय नसून, तो देशाच्या डिजिटल भविष्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. या तंत्रज्ञानामुळे शिक्षण, आरोग्य, आणि व्यवसाय या क्षेत्रांमध्ये दूरगामी सकारात्मक बदल घडतील आणि 'डिजिटल इंडिया'चे स्वप्न अधिक वेगाने साकार होण्यास मदत होईल, अशी अपेक्षा आहे.
