पुढारी ऑनलाईन डेस्क: ISRO News | भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (इस्रो) २०२४ मध्ये उल्लेखनीय कामगिरी केली आहे. ज्यामुळे जागतिक अंतराळ संशोधनात भारताचा दर्जा उंचावला आहे. अभूतपूर्व उपग्रह प्रक्षेपणांपासून ते पुनर्वापर योग्य प्रक्षेपण वाहनांमध्ये प्रगती आणि गगनयान मानवी अंतराळ उड्डाण मोहिमेच्या तयारीपर्यंत, सरत्या वर्षात इस्रोने क्रांतिकारी टप्पे गाठत जागतिक अंतराळ क्षेत्रात मैलाचा दगड गाठला आहे. जाणून घेऊया याविषयी....!
१ जानेवारी २०२४ रोजी, इस्रोने श्रीहरिकोटा येथून PSLV-C58 वर एक्स-रे पोलारिमीटर उपग्रह (XPoSat) प्रक्षेपित केला. या मोहिमेमुळे भारताचा नासानंतर एक्स-रे उत्सर्जनाच्या अवकाश-आधारित ध्रुवीकरणाचा अभ्यास करणारा जागतिक स्तरावर भारताचा दुसरा देश म्हणून प्रवेश झाला. या उपग्रहाचे उद्दिष्ट ब्लॅक होल आणि न्यूट्रॉन तारे यांसारख्या खगोलीय घटनांचे निरीक्षण करणे आहे, ज्यामुळे प्रगत खगोलशास्त्रीय संशोधनासाठी भारताची क्षमता वाढते.
भारताचे पहिले सौर अभियान, आदित्य-एल१, ६ जानेवारी रोजी लॅग्रेंज पॉइंट (एल१) येथे त्याच्या प्रभामंडलाच्या कक्षेत पोहोचले. २ सप्टेंबर २०२३ रोजी प्रक्षेपित केलेले हे यान सूर्याच्या वातावरणाचा, त्याच्या फोटोस्फियर, क्रोमोस्फियर आणि कोरोनाचा अभ्यास करेल. सूर्याचे त्याचे अखंड दृश्य अभूतपूर्व निरीक्षणांना सक्षम करते, सौर क्रियाकलाप आणि अवकाशातील हवामानावरील त्याच्या प्रभावाबद्दल मौल्यवान डेटा प्रदान करते.
१७ फेब्रुवारी रोजी GSLV-MkII वरून INSAT-3DS हवामान उपग्रहाचे यशस्वी प्रक्षेपण हा आणखी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला. १० वर्षांच्या ऑपरेशनल आयुष्यासाठी डिझाइन केलेले, हे उपग्रह हवामान अंदाज, आपत्ती व्यवस्थापन आणि पर्यावरणीय देखरेखीमध्ये भारताच्या क्षमता वाढवते.
५ डिसेंबर रोजी, इस्रोने युरोपीय अंतराळ संस्थेचा (ESA)प्रोबा-३ उपग्रह प्रक्षेपित केले, ज्यांचा उद्देश अचूक फॉर्मेशन फ्लाइंग वापरून पूर्ण सूर्यग्रहणाचे अनुकरण करणे आहे. हे अभियान आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि प्रगत उपग्रह तंत्रज्ञानामध्ये इस्रोच्या विश्वासार्हतेवर प्रकाश टाकते.
भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने 'स्पेडेक्स'चे (Spadex) PSLV-C60 द्वारे आज (दि.३०) रात्री १० वाजता श्रीहरीकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून यशस्वी प्रक्षेपण केले. भारत आपल्या स्वदेशी विकसित भारतीय डॉकिंग सिस्टमद्वारे स्पेस डॉकिंग साध्य करणारा चौथा देश ठरला. "रॉकेटने अंतराळयान योग्य कक्षेत ठेवले आहे आणि स्पाडेक्स उपग्रह एकमेकांच्या मागे सरकले आहेत," असे इस्रोचे अध्यक्ष एस. सोमनाथ म्हणाले. डॉकिंग प्रक्रिया जानेवारी २०२५ च्या सुरुवातीला पूर्ण होण्याची अपेक्षा आहे.
