Longitudinal Aging Study in India
मुंबई : भारतातील अनेक वृद्ध व्यक्ती आजारांनी ग्रस्त आहेत, मात्र धक्कादायक बाब म्हणजे त्यांना स्वतःलाच याची कल्पना नाही. देवनार येथील आंतरराष्ट्रीय लोकसंख्या विज्ञान संस्थेतर्फे (IIPS) सुरू असलेल्या 'लाँगिट्युडिनल एजिंग स्टडी इन इंडिया' (LASI) अभ्यासाच्या ताज्या निष्कर्षांमधून ही चिंताजनक माहिती समोर आली आहे. या अभ्यासानुसार, लोकांनी स्वतःहून सांगितलेले दीर्घकालीन आजार आणि रक्तचाचणीतून समोर आलेले प्रत्यक्ष आजारांचे प्रमाण, यामध्ये मोठी तफावत आढळून आली आहे.
आठ वर्षांपूर्वी जेव्हा भारतातील वृद्धापकाळावरील हा पहिला आणि जगातील सर्वात मोठा अभ्यास सुरू झाला, तेव्हा संशोधकांनी ४५ वर्षांवरील ७३ हजार सहभागींना मधुमेह आणि ॲनिमियासारख्या आजारांबद्दल स्वतःहून माहिती देण्यास सांगितले होते. २०२०-२१ मध्ये प्रकाशित झालेल्या निष्कर्षांनुसार, ४५-५९ वयोगटातील ९.२ टक्के आणि ६० वर्षांवरील वयोगटातील १४.२ टक्के सहभागींनी आपल्याला मधुमेह असल्याचे सांगितले होते. मात्र, 'लासी' अभ्यासाचा भाग म्हणून सर्व सहभागींचे रक्ताचे नमुने गोळा करण्यात आले आणि मधुमेहाचे निदान करणाऱ्या एचबीए१सी (HbA1c) या बायोमार्कर चाचणीसाठी त्यांचे विश्लेषण करण्यात आले. गेल्या आठवड्यात जाहीर झालेल्या या चाचण्यांच्या निष्कर्षांनुसार, ४५-५९ वयोगटातील १३.३ टक्के आणि ६० वर्षांवरील वयोगटातील १६.२ टक्के लोकांमध्ये एचबीए१सीचे प्रमाण जास्त आढळले, जे मधुमेहाचे लक्षण आहे, अशी माहिती या अहवालाचे मुख्य लेखक आणि आयआयपीएसचे प्राध्यापक डॉ. टी. व्ही. शेखर यांनी दिली. या बायोमार्कर चाचण्या ६४,३९९ रक्ताच्या सुकवलेल्या नमुन्यांवर (dried blood spots) करण्यात आल्या आणि त्यांची तपासणी पुण्यातील 'इंडियन कौन्सिल ऑफ मेडिकल रिसर्च'च्या (ICMR) 'नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ट्रान्सलेशनल व्हायरोलॉजी अँड एड्स रिसर्च' प्रयोगशाळेत करण्यात आली.
अभ्यासानुसार, निदान न झालेल्या मधुमेहाचे प्रमाण प्रत्येक राज्यात वेगवेगळे आहे.
हिमाचल प्रदेश: ३% (सर्वात कमी)
आंध्र प्रदेश: १५% (सर्वाधिक)
तेलंगणा: १४%
चंदीगड: १२%
जम्मू-काश्मीर, सिक्कीम, दादरा आणि नगर हवेली, अंदमान आणि निकोबार बेटे, तामिळनाडू: प्रत्येकी ११%
इतर सर्वेक्षणांच्या तुलनेत या अभ्यासात हिमोग्लोबिनच्या (Hb) पातळीनुसार ॲनिमियाचे (रक्तक्षय) प्रमाण कमी दिसत असले तरी, या अभ्यासानुसार भारतातील ३४ टक्के वृद्ध पुरुषांना ॲनिमिया असण्याची शक्यता आहे. "४५-५९ वयोगटातील महिलांमध्ये ॲनिमियाचे प्रमाण ३५ टक्के आहे, तर ६० वर्षांवरील वृद्ध महिलांमध्ये ते ४० टक्के पर्यंत वाढते," असे डॉ. शेखर यांनी सांगितले.
'लासी' अभ्यास केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाद्वारे प्रायोजित असून तो पुढील दोन दशके याच सहभागींसोबत सुरू राहणार आहे. "भारत वेगाने वृद्धत्वाकडे वाटचाल करत आहे आणि वृद्धांमधील आजारांचे स्वरूप समजून घेणे आवश्यक आहे. 'लासी'चे निष्कर्ष वृद्धांसाठी अधिक चांगल्या सार्वजनिक आरोग्य योजना तयार करण्यास मदत करतील," असे ते म्हणाले. सध्या एकूण लोकसंख्येच्या सुमारे १० टक्के असलेले ६० वर्षांवरील नागरिकांचे प्रमाण पुढील २०-२५ वर्षांत २० टक्क्यांपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे.
संपूर्ण भारतभर रक्त नमुन्यांचा वापर करून मधुमेह आणि ॲनिमियाच्या प्रसाराची तपासणी करणारा हा पहिलाच अभ्यास आहे. या अभ्यासात ४५ वर्षांवरील ७३ हजार प्रौढांचा समावेश होता, ज्यात ६० किंवा त्याहून अधिक वयाचे ३२ हजार नागरिक होते. "लासी'ने वृद्धांमध्ये स्वतःहून सांगितलेले आणि प्रत्यक्ष मोजमाप केलेले मधुमेह आणि ॲनिमियाचे प्रमाण यातील फरक स्पष्टपणे दाखवून दिला आहे," असे डॉ. शेखर यांनी नमूद केले.
