NISAR Satellite | भारत-अमेरिकेच्या ₹ 13000 कोटींच्या महाकाय उपग्रहाचे 30 जुलैला प्रक्षेपण; 12 दिवसांत करणार पृथ्वीचे स्कॅनिंग...

NISAR Satellite NASA-ISRO

श्रीहरिकोटा : भारताची अंतराळ संस्था ISRO आणि अमेरिकेची NASA यांनी एकत्रितपणे विकसित केलेला NISAR (NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar) हा महत्त्वाकांक्षी उपग्रह 30 जुलै 2025 रोजी श्रीहरिकोटा येथून प्रक्षेपित होणार आहे. सुमारे ₹13,000 कोटी (1.5 अब्ज डॉलर) खर्चाच्या या प्रकल्पामुळे पृथ्वीच्या निरीक्षणात एक मोठी झेप घेण्यात येणार आहे.

दोन रडार बँड्सवर काम करणारा पहिला उपग्रह: NASA चा L-बँड आणि ISRO चा S-बँड एकाच वेळी वापरणारा हा पहिलाच उपग्रह आहे.

वजन: 2392 किलोग्रॅम

प्रक्षेपण यान: ISRO चा GSLV-F16

कक्षा: 743 किमी उंचीवरची सूर्य-समकालिक कक्षा (Sun-Synchronous Orbit)

डेटा मिळण्याची वारंवारता: पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे प्रत्येक 12 दिवसांनी उच्च-रिझोल्यूशन चित्रण

Synthetic Aperture Radar म्हणजे काय?

• हे एक विशेष प्रकारचे रेडार इमेजिंग तंत्रज्ञान आहे.

• उपग्रह मोठ्या भागाचे (swath) उच्च-रिझोल्यूशन चित्रण करू शकतो, अगदी ढग, धुके, वा अंधारातही.

• "Synthetic aperture" याचा अर्थ असा की, एक छोटासा रडार अँटेना, उपग्रहाच्या हालचालीमुळे मोठ्या अँटेना सारखा काम करतो, ज्यामुळे सुस्पष्ट आणि विस्तृत इमेज मिळतात.

NISAR उपग्रहाच्या माध्यमातून पृथ्वीवरील बदलांची वास्तविक वेळेतील माहिती मिळणार असून, पुढील क्षेत्रांमध्ये तो मोलाची भूमिका बजावेल:

• भूकंप, भूस्खलन व ज्वालामुखी निरीक्षण

• हिमनद्या व बर्फाच्या चादरींचे हालचाल व वितळणे

• पिकांचे वाढीचे निरीक्षण, जमिनीतील ओलावा, आणि अन्नधारणा सुरक्षा

• वनतोड, दलदलांचे बदल व सरोवरांची पातळी

• आपत्ती व्यवस्थापन – चक्रीवादळ, पूर, त्सुनामी, वणवे इ.

ISRO ने या प्रकल्पासाठी सुमारे ₹788 कोटींचे आर्थिक योगदान दिले असून, यामुळे भारताला खालील लाभ मिळणार आहेत:

• आपत्तीपूर्व सूचना प्रणाली अधिक सक्षम होणार

• कृषी क्षेत्रासाठी अचूक डेटा उपलब्ध

• हवामान बदलावर सखोल संशोधन शक्य

• जैवविविधता व पर्यावरण रक्षणासाठी उपयुक्त माहिती

NISAR प्रकल्पाचा डेटा सर्व देशांसाठी विनामूल्य उपलब्ध असणार आहे. त्यामुळे जगभरातील वैज्ञानिक, धोरणकर्ते आणि आपत्ती व्यवस्थापन संस्था यांचा फायदा होणार आहे. हा उपग्रह केवळ भारत-अमेरिकेचा नाही, तर संपूर्ण पृथ्वीसाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

NISAR उपग्रह प्रकल्प म्हणजे पृथ्वीच्या बदलती परिस्थितीवर नजर ठेवण्याचे एक प्रभावी आणि सशक्त माध्यम. हवामान बदल, आपत्ती व्यवस्थापन, कृषी नियोजन आणि पर्यावरणीय धोरणांसाठी याचा वापर क्रांतिकारी ठरेल.