India Defence production Rajnath Singh
नवी दिल्ली : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या 'आत्मनिर्भर भारत' या महत्त्वाकांक्षी संकल्पनेला संरक्षण क्षेत्रात मोठे यश मिळाले आहे. भारताचे वार्षिक संरक्षण उत्पादन आर्थिक वर्ष 2024-25 मध्ये 1,50,590 कोटी रुपयांच्या (सुमारे 1.51 लाख कोटी रुपये) अभूतपूर्व पातळीवर पोहोचले आहे. संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी शनिवारी ही घोषणा केली.
ही वाढ केवळ देशाच्या संरक्षण सिद्धतेसाठीच नव्हे, तर भारताला एक जागतिक संरक्षण उत्पादन केंद्र बनवण्याच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वपूर्ण पाऊल मानले जात आहे.
संरक्षण मंत्रालयाने जारी केलेल्या निवेदनानुसार, हे यश 'आत्मनिर्भर भारत' अभियानांतर्गत संरक्षण उत्पादनातील स्वयंपूर्णतेच्या वाढत्या गतीचे आणि वचनबद्धतेचे प्रतीक आहे.
संरक्षण उत्पादनातील हा विक्रमी आकडा गेल्या आर्थिक वर्षाच्या (2023-24) तुलनेत तब्बल 18 टक्क्यांची मजबूत वाढ दर्शवतो. गेल्या वर्षी हे उत्पादन 1.27 लाख कोटी रुपये होते. मात्र, सर्वात लक्षणीय बाब म्हणजे गेल्या पाच वर्षांतील वाढ. आर्थिक वर्ष 2019-20 मध्ये जे उत्पादन केवळ 79,071 कोटी रुपये होते, त्यात आता तब्बल 90 टक्क्यांची वाढ झाली आहे.
आर्थिक वर्ष 2024-25 - 1,50,590 कोटी रुपये
आर्थिक वर्ष 2023-24 - 1,27,000 कोटी (18 % वाढ)
आर्थिक वर्ष 2019-20 - 79,071 कोटी (गेल्या 5 वर्षांत 90 % वाढ)
या कामगिरीबद्दल संरक्षण उत्पादन विभाग, संरक्षण सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (DPSUs) आणि खाजगी उद्योगांच्या एकत्रित प्रयत्नांचे संरक्षणमंत्र्यांनी कौतुक केले. त्यांनी म्हटले की, हा वाढता आलेख भारताच्या संरक्षण औद्योगिक पायाच्या मजबुतीचे स्पष्ट द्योतक आहे.
या एकूण उत्पादनात संरक्षण सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (DPSUs) आणि इतर सार्वजनिक उपक्रमांचा वाटा सुमारे 77 टक्के आहे, तर खाजगी क्षेत्राचे योगदान 23 टक्के राहिले आहे. विशेष म्हणजे, खाजगी क्षेत्राचा सहभाग सातत्याने वाढत आहे.
खाजगी क्षेत्राचा वाटा: आर्थिक वर्ष 2023-24 मध्ये 21 टक्के असलेला खाजगी क्षेत्राचा वाटा यावर्षी 23 टक्क्यांपर्यंत वाढला आहे.
उत्पादनातील वाढ: सार्वजनिक क्षेत्राच्या उत्पादनात जिथे 16 टक्क्यांची वाढ झाली, तिथे खाजगी क्षेत्राच्या उत्पादनात तब्बल 28 टक्क्यांची प्रभावी वाढ नोंदवण्यात आली आहे. हे देशाच्या संरक्षण परिसंस्थेत खाजगी उद्योगांची वाढती भूमिका अधोरेखित करते.
गेल्या दशकात सरकारने संरक्षण क्षेत्रात केलेल्या दूरगामी धोरणात्मक सुधारणा, व्यवसाय सुलभतेसाठी उचललेली पावले (Ease of Doing Business) आणि स्वदेशीकरणावर दिलेला विशेष भर या वाढीमागे असल्याचे मानले जाते.
आयातीवरील अवलंबित्व कमी करून देशांतर्गत गरजा पूर्ण करणारी आणि निर्यातीची क्षमता बळकट करणारी संरक्षण औद्योगिक व्यवस्था निर्माण करण्यावर सरकारने भर दिला आहे, ज्याचे सकारात्मक परिणाम आता दिसू लागले आहेत.
संरक्षण उत्पादनातील ही विक्रमी कामगिरी भारताच्या वाढत्या सामर्थ्याचे प्रतीक आहे. सरकारचे सातत्यपूर्ण धोरणात्मक पाठबळ, खाजगी क्षेत्राचा वाढता सहभाग आणि निर्यातीची वाढती क्षमता पाहता, भारताचे संरक्षण उत्पादन क्षेत्र येत्या काळात आणखी वेगाने प्रगती करेल, असा विश्वास तज्ज्ञांकडून व्यक्त केला जात आहे.
या यशामुळे भारत केवळ आपल्या संरक्षण गरजांसाठी आत्मनिर्भर होणार नाही, तर मित्र राष्ट्रांना संरक्षण सामग्री निर्यात करणारा एक प्रमुख देश म्हणूनही उदयास येईल.
