ग्राउंड रिपोर्ट : अयोध्याच्या निवडणुकीत धर्माचाच मुद्दा
अयोध्या (दिगंबर दराडे) : काळ बदलला, परिस्थिती बदलली, श्री राम मंदिराच्या उभारणीलाही सुरुवात झाली, पण हा मुद्दा अजूनही राजकारणाच्या अंडरकरंटमध्येच आहे. या निवडणुकीतील विजय-पराजयाची पटकथा या पार्श्वभूमीवर लिहिण्याचा प्रयत्न आहे. अयोध्येत (Ayodhya) पुन्हा एकदा विचारांची लढाई सुरू झाली आहे. मंदिर-मशीद वाद चव्हाट्यावर आल्यानंतर येथील निवडणुकीतील विजय-पराजयाचा निर्णय वादाच्या पार्श्वभूमीवर होत आहे. राम मंदिर उभारणीला सुरुवात झाल्यानंतर राजकारणामधील या मुद्द्यावर पडदा पडेल, असे वाटत असताना देखील निवडणूक कोणतीही असो, या निवडणुकींना धर्माचा रंग अयोध्येत मिळत असल्याचे पाहायला मिळत आहे.
वेळेची पर्वा न करता निवडणुकीच्या शेवटच्या क्षणी झालेले ध्रुवीकरण विजयाचा मार्ग मोकळा करते. काळ बदलला, परिस्थिती बदलली, श्री राम मंदिराच्या उभारणीलाही सुरुवात झाली, पण हा मुद्दा अजूनही राजकारणाच्या अंडरकरंटमध्येच आहे. या निवडणुकीतील विजय-पराजयाची पटकथा या पार्श्वभूमीवर लिहिण्याचा प्रयत्न आहे.
देशाच्या राजकारणाच्या केंद्रस्थानी असलेली अयोध्या (Ayodhya) पुन्हा त्याच भूमिकेत आहे. भाजप, बसपा, आप यांसारख्या अनेक पक्षांच्या नेत्यांनी विधानसभा निवडणुकीचा शंख येथूनच जाहीर आणि अघोषित केला आहे. अयोध्या सोडवण्याचा प्रयत्न केला. अयोध्या अजूनही राजकारणाच्या प्रवाहात वेगाने वाहत असल्याचे स्पष्ट झाले आहे. अयोध्या हा सर्वांच्या नाकाचा प्रश्न बनला आहे. भाजपला आपले वर्चस्व कायम ठेवून बदललेल्या परिस्थितीत आपली मते आणि राजकीय पकड याचा संदेश द्यायचा आहे.
मात्र, अयोध्येच्या (Ayodhya) राजकीय कब्जासाठी सर्वच प्रमुख पक्षांनी आपआपले योद्धे मैदानात उतरवले आहेत. अनेक दशकांपासून आपली पकड कायम ठेवणाऱ्या भाजपने आमदार वेदप्रकाश गुप्ता यांना पुन्हा पुढे केले आहे, तर सपाने गेल्या निवडणुकीत अपयशी ठरलेले तेज नारायण पांडे पवन यांना उमेदवारी दिली आहे. बसपने रवी मौर्य यांना नवा उमेदवार उभा केला आहे, तर काँग्रेसने नऊ वर्षांनंतर रिटा मौर्य या महिला उमेदवाराला उभे केले आहे. दिल्लीचे मुख्यमंत्री केजरीवाल यांच्या दर्शन-पूजेनंतर उत्साहात ‘आप’ने जिल्ह्यातील इतर जागांसह येथेही उमेदवार उभे केले आहेत.
सर्वसामान्यांच्या नजरेत सपाचे उमेदवार तेज नारायण पांडे हे व्यवहारी, बोलके आणि लोकांमध्ये राहिले आहेत. तो अवाजवी बोलतो आणि मुद्दे खोटे बोलतो. पण, त्यांच्या आमदारकीच्या काळात झालेल्या नाराजीचा परिणाम अजूनही जाणवत आहे. येथून आमदार असलेले डॉ. निर्मल खत्री यांनी राज्यात राज्यमंत्री, दोन वेळा खासदार आणि काँग्रेसचे माजी प्रदेशाध्यक्ष, भाजपचे अनेकवेळा आमदार, राज्य सरकारमध्ये मंत्री असलेले लल्लू सिंह दोन वेळा खासदारकीसह संघटनेच्या अनेक मोठ्या पदांवर राहिले आहेत.
भाजप आणि सपाच्या उमेदवारांना प्रदीर्घ राजकीय अनुभव आहे. भाजपचे उमेदवार वेदप्रकाश गुप्ता चौथ्यांदा रिंगणात आहेत. ते २००७ च्या निवडणुकीत सपाच्या तिकिटावर आणि २०१२ च्या निवडणुकीत बसपाच्या तिकिटावर रिंगणात उतरले होते, पण दोन्ही वेळा त्यांचा पराभव झाला होता. पक्ष बदलल्यानंतर गुप्ते २०१७ मध्ये भाजपच्या तिकिटावर रिंगणात उतरले आणि विधानसभेत पोहोचले. सपा उमेदवार तेज नारायण पांडे हे पवन लखनौ विद्यापीठाच्या विद्यार्थी राजकारणाचे उत्पादन आहे. २०१२ च्या निवडणुकीत पक्षाने त्यांना अयोध्या विधानसभा मतदारसंघातून उमेदवारी दिली आणि त्यांनी निवडणूक जिंकली.
१९९१ नंतर अयोध्येत भगवा ब्रिगेडचा पराभव होण्याची ही पहिलीच वेळ होती, परंतु २०१७ च्या निवडणुकीत सपाच्या तिकिटावर पराभव झाला. पुन्हा एकदा सपाने त्यांना या व्हीआयपी जागेवरून उमेदवारी दिली आहे. बसपाचे उमेदवार रवी मौर्य हे पक्षाच्या कॅडरचे नेते आहेत. ते पहिल्यांदाच निवडणुकीच्या रिंगणात उतरले आहेत, त्यामुळे काँग्रेसकडून रिता मौर्य यांचीही ही पहिलीच राजकीय कसोटी आहे. निवडणुकीच्या रणधुमाळीत भाजप आणि सपा नेहमीच आमनेसामने राहिले आहेत. यावेळीही या दोघांमध्ये लढत होण्याची शक्यता आहे. काँग्रेस आणि बसपा तिरंगी करून मुख्य लढतीत उतरण्याचा प्रयत्न करत आहेत. जुन्या पिढीतील नेत्याची ओळख असलेले भाजपचे उमेदवार वेदप्रकाश गुप्ता हे विनम्र, मितभाषी आणि मनमिळाऊ आहेत, मात्र गेल्या पाच वर्षांत सर्वसामान्य मतदारांमध्ये फारसे बोलके झाले नाहीत.