विरार ः चेतन इंगळे
वसई तालुक्यातील 12 पोलीस ठाण्यांच्या कार्यक्षेत्रात बेकायदेशीर गुटखा विक्री धडाडत असून, पोलिसांचे आव्हानात्मक लक्ष असूनही प्रत्यक्ष कारवाई मात्र अत्यल्प दिसत आहे. गल्ल्याबोळांतून, मुख्य बाजारपेठांमध्ये, छोट्या दुकानांतून तसेच हातगाड्यांवरून खुलेआम गुटखा, पानमसाला, सुगंधी तंबाखू आणि अन्य व्यसनात्मक पदार्थांची उघड विक्री सुरू असल्याचे स्थानिक नागरिकांनी सांगितले आहे. या निष्क्रियतेमुळे गुन्हेगार आणि व्यापाऱ्यांना जणू मोकळा मार्गच मिळाल्याची भावना नागरिकांमध्ये निर्माण झाली आहे.
स्थानिक नागरिकांच्या तक्रारींची दखल घेतली जात नाही अशी भावना व्यापक होत असून, काही दुकानदार तर पोलीस उद्दामपणे येऊन गेले तरी निर्भयपणे विक्री करत राहतात. यावरून बेकायदेशीर विक्रेत्यांना संरक्षण मिळत असल्याचा संशयही लोकांत व्यक्त केला जातो.
कायद्यानुसार गुटखा प्रतिबंधक कायदा 1999 कलम 3, 5 तसेच खाद्य सुरक्षा व मानक कायदा 2006 कलम 26 आणि 55 यानुसार गुटखा उत्पादन, विक्री, वितरण, साठवणूक, जाहिरात आणि प्रचार सर्वस्वी बंद आहे. याशिवाय तंबाखू नियंत्रण कायदा 2003 (कलम 4, 6, 7) अंतर्गत सार्वजनिक ठिकाणी तंबाखूजन्य पदार्थांचे सेवन, विक्री किंवा प्रचार करणे दंडनीय गुन्हा मानला जातो. तरीही या कायद्यांचे उल्लंघन उघडपणे होत असून, कायद्याची भीती शून्य असल्याचे चित्र उभे राहत आहे.
आरोग्य विभागाच्या अहवालानुसार गुटखा सेवनामुळे तोंडाचा कर्करोग, घसा-संबंधित आजार, रक्तदाब, पचनसंस्थेचे विकार यांचे प्रमाण अत्यंत वेगाने वाढत आहे. विशेषतः 15 ते 30 वर्षे वयोगटातील युवक मोठ्या प्रमाणात या व्यसनाच्या जाळ्यात अडकत आहेत. या धोक्यामुळे स्थानिक सामाजिक संस्था सतत पोलिसांना आवाहन करत असूनही परिस्थितीत लक्षणीय बदल झालेला नाही.
नागरिकांच्या मते, 12 पोलीस ठाण्यांच्या हद्दीत इतक्या मोठ्या प्रमाणावर गुटखा विक्री सुरू राहणे हे गंभीर दुर्लक्ष असून, जर कडक कारवाई केली नाही तर हा अवैध कारोबार आणखी बलाढ्य होईल. अनेक पालकांनी अल्पवयीन मुलांनाही दुकानदार सहज गुटखा देत असल्याची तक्रार केली आहे.
या समस्येकडे प्रशासनाने तातडीने लक्ष देत विशेष मोहीम राबवून गुटखा माफियांचे जाळे मोडून काढणे अत्यावश्यक आहे. अन्यथा ही परिस्थिती सार्वजनिक आरोग्य आणि समाजरचनेवर दीर्घकालीन परिणाम करणारी ठरेल.
“दररोज शाळा-कॉलेजच्या वाटेवर गुटखा विक्री चालूच असते. 12 पोलिस ठाण्यांच्या हद्दीतही अशी उघड विक्री होत असेल, तर कायद्याची भीती राहिली कुठे? प्रशासनाने कठोर पावले उचलावी.”
स्वप्निल झेडगे, स्थानिक नागरिक
“गुटख्याच्या व्यसनामुळे विद्यार्थ्यांचे आरोग्य, लक्ष, अभ्यास आणि वर्तन यावर विपरीत परिणाम होतो. शिक्षणसंस्थांभोवतीची विक्री तातडीने थांबवणे आवश्यक आहे.”
दिनेश कांबळे, डॉक्टर
