Raigad Explore : जिजाऊंचे पाचाड-शिवरायांच्या रायगडला गेला का?

पुढारी ऑनलाईन डेस्क – 'स्वर्गसुख' ज्याला म्हणतात, ते म्हणजे 'दुर्गराज रायगड' होय. आयुष्यात एकदा तरी 'रायगडवारी' करावी. जमलचं तर रायगडचा किल्ला डोंगराच्या पायथ्यापासून चालत सर करावा. पावसाळ्यानंतरचा रायगड किल्ला डोळ्यांनी पाहणं म्हणजे सुवर्णपर्वणीच होय. (Raigad Explore ) तुम्ही सोलो ट्रिप किंवा फॅमिली ट्रिपदेखील करू शकता. दाट धुक्यातील रायगड, वेगाने वाहणारं वारं आणि क्षणाक्षणाला बदलणारे हवामान पाहूनचं रायगड किती भव्य आणि दिव्य आहे, याची प्रचिती येते.

संबंधित बातम्या –

• Konkan-Vengurla Tourism : गर्द झाडीतल्या आरवली, मोचेमाडला नक्की जा!
  
• Konkan Devbag Explore : 'देवबागच्या मिनी केरळ'ला गेलात का?
  
• Discover Konkan : कोणार्कचं नव्हे तर कोकणातही आहे अप्रतिम सूर्यमंदिर!

रायगडला रस्त्यावरून जाताना हा केवळ डोंगर आहे, असे वाटते. पण, त्याच भव्य डोंगराच्या माथ्याला गेल्यानंतर दिव्यत्वाची अनुभूती येते. रायगडला भेट देणाऱ्यांची संख्या प्रचंड आहे. तुम्हाला चालत जायचे असेल तर २ दिवसांचा वेळ काढून जावं लागेल. किंवा रोप वेतून जाण्य़ाचा पर्यायदेखील तुम्ही स्वीकारू शकता.

रायगड किल्ला –

इतिहासामध्ये रायगड किल्ल्याची एक खास ओळख आहे. रायगडाचे प्राचीन नाव 'रायरी' होते. छत्रपती शिवाजीराजांनी रायगडचे महत्त्व पाहून १६ व्या शतकात आपल्या राज्याची राजधानी बनविली.

शिवरायांचा शिवराज्याभिषेक याच ठिकाणी झाला. शिवरायांच्या पदस्पर्शाने पावन झालेल्या रायगडाच्या भूमीला आयुष्यात एकदा तरी भेट नक्की द्यावी. दुर्गम, अजिंक्य अशा रायगडला जाण्याचा अनुभव पावसाळ्यात किंवा हिवाळ्यात घ्यावा.

रायगड किल्यावर काय पाहाल?

शिवाजी महाराजांची समाधी, जगदिश्वर मंदिर, हत्ती तलाव, खुबलढा बुरूज, चोरदिंडी, हिरकणी बुरुज. (हिरकणी गावात अद्यापही हिरकणीचे वंशज राहतात)

नाणे दरवाजा, महादरवाजा, गंगासागर तलाव, पालखी दरवाजा, उंच मनोरे, बाजारपेठ, नगारखाना, रत्नशाळा, राजभवन, राजसभा, शिरकाई देऊळ, कुशावर्त तलाव, वाघ दरवाजा, टकमक टोक.

कुठे राहाल?

रायगडाच्या डोंगरावर राहण्यासाठी धर्मशाळा आहे. तेथे टेंटमध्येदेखील राहण्याची सोय होते. रायगडाच्या पायथ्याशी राहायचे असेल तर अनेक होम स्टे आणि हॉटेल्स, गेस्ट हाऊसेस उपलब्ध आहेत.

काय खाल?गडावर छोटी हॉटेल्स आणि खाऊ मिळण्याची छोटी दुकाने आहेत. यातून स्थानिकांना रोजगार प्राप्त होतो. रायगडाच्या पायथ्याला, अनेक हॉटेल्स, रेस्टॉरंट आणि घरगुती जेवण मिळते.

यामध्ये शाकाहारी आणि मांसाहारी असे जेवण मिळते. चहा नाष्टादेखील येथे उपलब्ध होतो.

रोप वेची सुविधा –

दुर्गराज रायगड चढण्यासाठी कठीण वाटतो. पण ज्यांना चालायला जमत नाही ते रोप वे मधून जाऊ शकतात. रोप वेची व्यवस्था रायगडच्या पायथ्याशी आहे. माणसी ४०० ते ५०० रुपयांचे तिकिट या रोप वे साठी मोजावे लागतात.

पावसाळ्यात रायगड डोंगर परिसरातील जोरात वारे वाहून हवामान बदलते, त्यामुळे काही वेळा रोप वेची वाहतूक थांबवण्यात येते.

त्यामुळे अशा काही प्रसंगात वस्ती राहण्याची तयारी ठेवूनच रायगडला जावे. रायगड पायथ्यापासून तीन हजार फूट उंचीवर आहे. त्यामुळे रोप वेतून जाताना भव्य रायगडचा डोंगर, हिरवीगार सृष्टी, शेती-वने, घरे आणि सभोवतालचा निसर्ग आपल्याला सुखद क्षण देऊन जातो.

ट्रेकर्ससाठी सह्याद्रीतील सुखद अनुभव – सह्याद्रीचे कणखर डोंगर, दर्‍याखोऱ्या आणि जंगलातून निघणारा मार्ग शोधणार्या ट्रेकर्ससाठी रायगडवारी म्हणजे सुखद धक्का असतो. अनेक ट्रेकर्स रायगड सर करण्यासाठी आतुरतेने वाट पाहत असतात. ((Raigad Explore) )

कोणत्या कालावधीत जाल?

रायगडला जाण्यासाठी पावसाळा संपत असताना किंवा संपल्यानंतरचा कालावधी उत्तम आहे. रायगडच्या डोंगरावरून पडणारे फेसाळणारे अनेक धबधबे चटकन लक्ष वेधून घेणारे असतात.

सोबत हिरवागार शालू पांघरून डोंगर ऐटीत उभारलेला दिसतो. त्यामु‍ळे रोप वे मधून जात असताना नयनरम्य अनुभूती येते.

कसे जाल रायगडला? 

मुंबईहून गोवा महामार्गाने माणगाव पार केल्यानंतर डावीकडे रायगडला जाणारा रस्ता आहे. महाडमार्गे रायगड १८५ किलोमीटर आहे.

माँ जिजाऊंचे पाचाड –

रायगड किल्ल्यावरील थंड हवामान राजमाता जिजाऊ माँसाहेबांना मानवत नसल्यामुळे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पाचाड येथे भव्य राजवाडा बांधला होता. हा राजवाडा म्हणजे जिजामातांचे निवासस्थान होते.

पाचाडमधील जिजाऊंचे निवासस्थान

रायगडाला भेट दिल्यानंतर किल्ल्याच्या पायथ्याशी काही अंतरावर राजमाता जिजाऊंची समाधी आहे. ते गाव पाचाड होय. इथे जिजाऊंचे निवासस्थान असलेल्या राजवाड्याचे अवशेषदेखील पाहायला मिळतात.

पाचाड गावात उजवीकडे जिजाऊंचे निवासस्थान असलेला राजवाड्याचे अवशेष कितीतरी एकरात पाहायला मिळतात.

संपूर्ण दगडी बांधकाम असलला चौथरा, स्वयंपाक घर, घोडे बांधण्याची जागा, विहिरी, तटबंदी, चौकी पहारे, मुख्य इमारत, इतर छोट्या इमारती असे अवशेष पाहायला मिळतात. त्या निवास्थानाला 'कोट' असे म्हणतात. येथून 'दुर्गराज' रायगडचा दिमाखात उभा असलेला डोंगर नजरेस भरतो.

राजमाता जिजाऊंची समाधी

राजमाता जिजाऊंचे निवासस्थान असलेला राजवाडा पाहिल्यानंतर तिथून काही अंतरावर जवळच जिजाऊंची समाधी पाहायला मिळते. विस्तीर्ण जागेत असलेल्या समाधीच्या परिसरात नीरव शांतता आहे. सभोवताली हिरवेगार झाडे आणि मैदान परिसर आहे. ((Raigad Explore) )

कसे जाल पाचाड?

मुंबईहून माणगावमार्गे पाचाड हे अंतर १५७ किलोमीटर आहे.

गांधारपाले लेणी

डोंगरावर कोरलेली ही लेणी हायवेला लागूनच आहेत. लेण्यापर्यंत जायला पायऱ्या आहेत. ही लेणी गांधारपाले या गावाला लागून असलेल्या टेकडीवर आहेत. पायथ्यापासून साधारणपणे ५०-६० मीटर उंचीवर ही लेणी आहेत. लेणी समूहात एकूण २८ लेणी असून त्यात ३ चैत्यगृह आणि १९ विहार आहेत. पायऱ्या चढण्यासाठी जवळपास २५ मिनिटे लागतात.

कसे जाल गांधारपाले लेणी पाहायला?

लेणी रायगड जिल्ह्यातील मुंबई गोवा हायवेवर (NH 17) महाड शहरालगत आहे. मुंबईपासून अंतर १७५ कि.मी. आहे.

चिपळूण परशुराम मंदिर –

खरंतर परशुरामाचे हे मंदिर महेंद्रगिरी नावाच्या डोंगरावर स्थित आहे. पण येथे पायथ्यापर्यंत गाडी जाते. गावातील परशुरामाच्या मंदिरामुळे गावाला परशुराम म्हणतात. या मंदिरात काळ, काम आणि परशुराम यांच्या तीन मूर्ती आहेत. परशुरामांची मूर्ती थोडी उंच असून आकर्षक आहे. मंदिराची स्थापत्यशैली वेगळी आहे. लाकडी बांमधकामावर सुंदर कलाकुसर करण्यात आली आहे. येथे परशुराम जन्मोत्सव मोठ्या प्रमाणात साजरा होतो. गावात तीन दिवस हा उत्सव असतो. शानदार वास्तूशिल्प आणि मंदिरावर हिंदू-इस्लामिक स्थापत्यशैलीचा प्रभाव दिसतो. या मंदिराची निर्मिती जवळपास ३०० वर्षापूर्वी ब्रह्मेन्द्र स्वामी यांनी केल्याचे म्हटले जाते.हे मंदिर शांत परिसरात आहे. परशुराम मंदिराच्या मागे रेणुका देवीचे मंदिर आहे. रेणुकामंदिर आणि परशुराम मंदिर यांच्यामध्ये बाणगंगा कुंड आहे. कुंडाच्या पलीकडे गंगामातेचे मंदिर आहे. या मंदिर परिसरात नक्षत्र गार्डनदेखील आहे. परशुराम मंदिराच्या जवळच ग्रामदेवी जाखमातेचे मंदिर आहे.

कसे जाल परशुराम मंदिर?

चिपळूणपासून ४ किलोमीटर अंतरावर मुंबई-गोवा हायवेवर हे मंदिर आहे. चिपळूणमध्ये लोटे औद्योगिक भागात डावीकडे जाणाऱ्या रस्त्याने परशुराम मंदिराकडे जाता येते. चिपळूण शहरातूनसुद्धा रिक्षाने मंदिराकडे जाता येते. चिपळूण शहराच्या अलीकडे दहा किलोमीटर अंतरावर हे मंदिर आहे. मंदिराकडे जाणारा रस्ता अरूंद आहे. पण तिथे चारचाकी गाडी जाऊ शकते. हे मंदिर सहजासहजी नजरेस पडत नाही. पुढे पुढे गेल्यानंतर परशुरामाचे मोठे मंदिर दिसते. येथे गाडी पार्क करण्यासाठी मैदान आहे.