बदलते हवामान, विशेषत: हिवाळ्याची सुरुवात होताना लहान मुलांना श्वासोच्छ्वास आणि श्वसनमार्गाच्या समस्या होणे सामान्य आहे. अशा परिस्थितीत, अनेक पालक डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय किंवा प्राथमिक उपचाराचा भाग म्हणून मुलांना घरी नेब्युलायझर देतात. मात्र, प्रत्येक वेळी मुलांना नेब्युलायझर देणे योग्य आहे का? याबद्दल एम्सच्या डॉक्टरांनी सविस्तर माहिती देत योग्य मार्गदर्शन केले आहे.
नेब्युलायझर म्हणजे काय आणि ते कधी वापरावे?
नेब्युलायझर हे एक वैद्यकीय उपकरण आहे, जे औषधाला द्रवरूपातून सूक्ष्म वाफेच्या स्वरूपात रूपांतरित करते. ही वाफ तोंडातून किंवा नाकातून श्वासाद्वारे फुफ्फुसांपर्यंत पोहोचते. एम्सच्या डॉक्टरांच्या मते, नेब्युलायझरचा वापर मुख्यतः दम्याचे गंभीर ॲटॅक, ब्रोंकायटिस, सिस्टिक फायब्रोसिस किंवा श्वसनमार्गात तीव्र अडथळा निर्माण झाल्यास केला जातो. हे उपकरण फक्त डॉक्टरांनी सांगितलेले औषध आणि त्यांच्या निर्देशानुसारच वापरावे.
घरी नेब्युलायझर देण्याची चूक टाळा!
डॉक्टरांनी स्पष्ट केले आहे की, सामान्य सर्दी-खोकला किंवा किरकोळ श्वासोच्छ्वास जलद झाल्यास नेब्युलायझर देणे योग्य नाही. अनेक पालक फक्त पाण्याची वाफ (Saline Water/Plain Water) देण्यासाठी नेब्युलायझर वापरतात, पण यामुळे फुफ्फुसांवर ताण येऊ शकतो. तसेच, कोणत्याही औषधाचा वापर डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनशिवाय (Prescription) करू नये, कारण मुलांना दिलेली औषधांची मात्रा (Dosage) त्यांच्या वयावर आणि श्वासोच्छ्वासाच्या समस्येच्या तीव्रतेवर अवलंबून असते.
पालकांसाठी महत्त्वाचा सल्ला:
नेब्युलायझर उपचाराची निवड करण्यापूर्वी पालकांनी मुलांच्या बालरोगतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. डॉक्टर मुलाच्या स्थितीनुसार नेब्युलायझरचा वापर किंवा इनहेलर यापैकी कोणता उपचार योग्य आहे, हे ठरवतात. अनावश्यक आणि चुकीच्या पद्धतीने नेब्युलायझरचा वापर केल्यास मुलांच्या श्वसनमार्गावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो, असे एम्सच्या डॉक्टरांनी स्पष्ट केले आहे. त्यामुळे, वैद्यकीय सल्ल्याचे पालन करणे हेच मुलांच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
केवळ डॉक्टरांच्या सल्ल्याने: नेब्युलायझरचा वापर डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शनशिवाय करू नये.
गंभीर समस्या: दम्याचा तीव्र ॲटॅक, ब्रोंकायटिस किंवा फुफ्फुसात तीव्र अडथळा असल्यास वापर.
सामान्य सर्दीसाठी नाही: सामान्य सर्दी किंवा किरकोळ खोकल्यासाठी वापरणे टाळावे.
योग्य औषध: फक्त डॉक्टरांनी सांगितलेले औषध आणि त्या प्रमाणातच वापरावे.
पाण्याची वाफ नको: नेब्युलायझरमध्ये साधे पाणी वापरून वाफ घेणे टाळा.
प्रमाणाकडे लक्ष: मुलांच्या वयानुसार औषधाची मात्रा (Dosage) निश्चित केलेली असावी.
इनहेलर चांगला पर्याय: अनेकदा डॉक्टर नेब्युलायझरऐवजी इनहेलरचा वापर करण्यास सांगतात.
