अनेकदा आपण चवीच्या नादात पोटाची मर्यादा विसरून मन भरेपर्यंत खात राहतो. त्यानंतर लगेचच पोटाचे त्रास सुरू होतात. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, या समस्या तेव्हा सुरू होतात, जेव्हा आपण निष्काळजीपणाने खातो. म्हणूनच, कोणताही पदार्थ खाण्याआधी तो किती वेळात पचेल, हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
क्लिनिकल डाएटिशियन खुशबू वर्मा यांच्या मते, आपण खात असलेल्या प्रत्येक गोष्टीला पचायला वेगवेगळा वेळ लागतो. तो पदार्थ पाणी असो, पनीर असो किंवा नॉन-व्हेज असो. चला तर मग, जाणून घेऊया कोणता पदार्थ किती वेळात पचतो आणि शरीरात त्याचा प्रवास कसा होतो.
आपली पाचनसंस्था आपण खाल्लेल्या अन्नाला शरीरासाठी आवश्यक पोषक तत्वांमध्ये रूपांतरित करते. ही संस्था अन्नाचे लहान-लहान तुकड्यांमध्ये विभाजन करते आणि त्यातून पोषक तत्वे शोषून घेते.
खाल्लेले अन्न आधी अन्ननलिकेतून (food pipe) पोटात पोहोचते. पोटात ते पाचक रस (gastric juice) आणि एंझाइम्ससोबत मिसळते. त्यानंतर हे पचलेले अन्न लहान आतड्यात (small intestine) जाते. येथे ४ ते ६ तासांत प्रोटिन, कार्बोहायड्रेट्स आणि फॅट्स यांसारख्या पोषक तत्वांचे शोषण होते. नंतर पाणी, फायबर आणि न पचलेले पदार्थ मोठ्या आतड्यात (large intestine) जातात. येथे १२ ते ४८ तासांत पाणी आणि इलेक्ट्रोलाइट्सचे शोषण होते आणि मल तयार होतो.
पाणी: पाणी लगेच पचते. ते १० ते २० मिनिटांत शरीरात शोषले जाते. जेवणानंतर लगेच पाणी प्यायल्यास मात्र ते पचायला २ तास लागू शकतात.
फळांचा रस: फळे आणि भाज्यांचा रस १५ ते २० मिनिटांत पचतो. त्यामुळे, तो शरीरासाठी खूप फायदेशीर असतो.
हिरव्या भाज्या: आरोग्यदायी जीवनशैलीसाठी हिरव्या भाज्या खूप महत्त्वाच्या आहेत. या पचायला सुमारे ४० ते ६० मिनिटे घेतात.
बटाटा: तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, पण बटाटा पचायला चिकनइतकाच म्हणजेच ९० ते १२० मिनिटे लागतात. त्यामुळे, पोटाचे विकार असलेल्यांनी बटाटे खाणे टाळावे.
मासे: मासे पचायला ४५ ते ६० मिनिटे लागतात. मांसाच्या तुलनेत मासे लवकर पचतात.
चिकन आणि लाल मांस (Red Meat): चिकन पचायला सुमारे १.५ ते २ तास लागतात, तर लाल मांस पचायला ३ ते ५ तास लागतात. त्यामुळे, पोटाच्या समस्या असलेल्यांनी लाल मांस खाणे टाळावे.
दुधाचे पदार्थ: फुल क्रीम दूध किंवा त्यापासून बनलेले पदार्थ पचायला जास्त वेळ घेतात. त्यांना २ ते ३ तास लागू शकतात.
