नवी दिल्ली: भारतीयांची सध्याची जीवनशैली, मधुमेह (Diabetes) आणि उच्च रक्तदाब (Hypertension) यांसारख्या जीवनशैलीशी संबंधित आजारांमुळे, देशातील नागरिकांमध्ये अंधत्वाचा धोका वेगाने वाढत आहे. जगातील एकूण दृष्टीदोषाने ग्रस्त असलेल्या लोकसंख्येपैकी एक तृतीयांश लोकसंख्या भारतात आहे, आणि मधुमेह-संबंधित डोळ्यांच्या आजारांमुळे हा धोका अधिकच वाढला आहे.
नारायणा नेत्रालयमधील काचद्रव व नेत्रपटल सेवा (Vitreoretina Services) च्या वरिष्ठ सल्लागार डॉ. चैत्रा जयदेव यांच्या मते, भारतात 11 दशलक्षाहून अधिक लोक नेत्रपटल (Retinal) रोगांनी त्रस्त आहेत, ज्यावर वेळीच उपचार न केल्यास दृष्टी कमी होऊ शकते किंवा कायमचे अंधत्व येऊ शकते.
'सायलेंट' आजार: नेत्रपटलाचे रोग अनेकदा त्यांच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात कोणतीही स्पष्ट लक्षणे दाखवत नाहीत. लक्षणीय नुकसान होईपर्यंत रुग्णाला कोणतीही अडचण जाणवत नाही.
उशीरा निदान, कमी प्रभावी उपचार: जेव्हा दृष्टीवर परिणाम होतो, तेव्हाच लोकांना समस्या असल्याचे लक्षात येते. या टप्प्यावर, नुकसानीची भरपाई करण्यासाठी केलेले उपचार अनेकदा कमी प्रभावी ठरतात.
डॉ. जयदेव यावर जोर देतात की, "नियमित डोळ्यांची तपासणी, विशेषत: नेत्रपटलाची तपासणी, अत्यंत महत्त्वाची आहे. लवकर निदान झाल्यास, यशस्वी व्यवस्थापन करणे शक्य होते."
भारतात सध्या 77 दशलक्ष लोक मधुमेहाने ग्रस्त आहेत, त्यामुळे 'मधुमेही रेटिनोपथी' (Diabetic Retinopathy - DR) सारख्या गुंतागुंतीचा धोका वाढला आहे. संशोधनानुसार, मधुमेहाने ग्रस्त असलेल्या सुमारे 16.9% रुग्णांना DR चा त्रास होतो, तर सुमारे 3.6% रुग्णांना गंभीर दृष्टी कमी होण्याचा उच्च धोका आहे. हा आजार टाळता येण्याजोगा असूनही, अनेक रुग्ण नियमितपणे डोळ्यांची तपासणी करणे टाळतात. यामुळे दृष्टी कमी होण्याची किंवा अंधत्वाची समस्या उशिरा लक्षात येते.
पूर्ण अंधत्व येण्यापूर्वीही, नेत्रपटलाचे आजार दैनंदिन जीवनात गंभीर व्यत्यय आणू शकतात. बारीक अक्षरे वाचणे, चेहरा ओळखणे किंवा बारीक काम करणे कठीण होते. प्रकाशाची संवेदनशीलता (Light Sensitivity), रात्री पाहण्यास अडचण आणि परिघीय दृष्टी (Peripheral Vision) कमी झाल्यामुळे वाहन चालवणे धोकादायक ठरू शकते. कालांतराने, या समस्यांमुळे जीवनशैलीत मोठे बदल होतात आणि भावनिक तणाव वाढतो.
दृष्टी कमी होण्यापासून वाचवण्याचा एकमेव प्रभावी मार्ग म्हणजे नियमित नेत्रपटल तपासणी (Retinal Screening) आणि वेळेवर उपचार करणे.
कोणासाठी आवश्यक: मधुमेह असलेल्या व्यक्तींनी, ज्यांना उच्च रक्तदाब आहे, कुटुंबात नेत्रपटलाच्या आजाराचा इतिहास आहे किंवा 40 वर्षांवरील प्रत्येकाने दरवर्षी डोळ्यांची तपासणी करून घेणे आवश्यक आहे.
उपचार: लवकर निदान झाल्यास, लेझर थेरपी, इंजेक्शन किंवा शस्त्रक्रिया यांसारखे उपचार अधिक प्रभावीपणे करता येतात.
डॉ. जयदेव स्पष्ट करतात, "नियमित तपासणी आणि लवकर निदान हे अपरिवर्तनीय दृष्टी कमी होण्यास प्रतिबंध करण्यासाठी निर्णायक ठरतात." लवकर तपासणी केवळ दृष्टीच वाचवत नाही, तर भारतातील टाळता येण्याजोग्या अंधत्वाचा भारही कमी करते.
