आजच्या धावपळीच्या जीवनात आणि बदलत्या जीवनशैलीमुळे लहान वयातच अनेक गंभीर आजार माणसाला ग्रासत आहेत. मधुमेह, उच्च रक्तदाब आणि हृदयाच्या समस्या आता केवळ वृद्धांपुरत्या मर्यादित राहिलेल्या नाहीत. या सर्वांमागे एक प्रमुख कारण म्हणजे आहाराकडे होणारे अक्षम्य दुर्लक्ष. शरीराला आवश्यक पोषक तत्वे, विशेषतः व्हिटॅमिन्स (जीवनसत्त्वे) न मिळाल्याने आरोग्याचा पायाच कमकुवत होत आहे. चला तर मग, जाणून घेऊया की एका निरोगी आरोग्यासाठी रोज किती आणि कोणती व्हिटॅमिन्स आवश्यक असतात.
व्हिटॅमिन्स हे असे सूक्ष्म पोषक घटक (Micronutrients) आहेत, ज्यांची आपल्या शरीराला योग्य वाढ, विकास आणि विविध शारीरिक क्रिया सुरळीत चालवण्यासाठी अल्प प्रमाणात गरज असते. रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत ठेवण्यापासून ते ऊर्जा निर्माण करण्यापर्यंत आणि हाडांच्या आरोग्यापासून ते त्वचेच्या सौंदर्यापर्यंत, प्रत्येक कामात व्हिटॅमिन्सची भूमिका महत्त्वाची असते.
चरबीत विरघळणारे (Fat-Soluble): व्हिटॅमिन ए, डी, ई आणि के. हे व्हिटॅमिन्स शरीरातील चरबीमध्ये साठवले जातात.
पाण्यात विरघळणारे (Water-Soluble): व्हिटॅमिन सी आणि बी-कॉम्प्लेक्स (B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12). हे व्हिटॅमिन्स शरीरात साठवले जात नाहीत आणि अतिरिक्त झाल्यास मूत्रावाटे बाहेर टाकले जातात.
प्रत्येक व्हिटॅमिनची दैनंदिन गरज व्यक्तीचे वय, लिंग आणि शारीरिक स्थितीनुसार बदलते. मात्र, सर्वसाधारणपणे आवश्यक असलेल्या काही प्रमुख व्हिटॅमिन्सबद्दल जाणून घेऊया.
व्हिटॅमिन ए: डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी, त्वचेसाठी आणि रोगप्रतिकारशक्तीसाठी आवश्यक.
स्रोत: गाजर, रताळे, पालक, आंबा, पपई.
व्हिटॅमिन बी-कॉम्प्लेक्स: शरीराला ऊर्जा देण्यासाठी, मेंदूचे कार्य सुधारण्यासाठी आणि लाल रक्तपेशी तयार करण्यासाठी महत्त्वाचे.
स्रोत: संपूर्ण धान्य (गहू, ओट्स), दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ, अंडी, मांस, हिरव्या पालेभाज्या.
व्हिटॅमिन सी: एक शक्तिशाली अँटीऑक्सिडंट, जे रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते, त्वचेला निरोगी ठेवते आणि जखमा भरण्यास मदत करते.
स्रोत: लिंबू, संत्री, मोसंबी, आवळा, पेरू, टोमॅटो, कोबी.
व्हिटॅमिन डी: हाडांच्या मजबुतीसाठी आणि कॅल्शियमच्या शोषणासाठी अत्यंत आवश्यक.
स्रोत: याचा सर्वोत्तम स्रोत म्हणजे सूर्यप्रकाश. याशिवाय अंडी, मशरूम आणि फोर्टिफाइड दुधातही हे आढळते.
व्हिटॅमिन ई: त्वचेचे आरोग्य सुधारते आणि अँटीऑक्सिडंट म्हणून काम करते.
स्रोत: बदाम, सूर्यफुलाच्या बिया, पालक.
व्हिटॅमिन के: रक्त गोठण्याच्या प्रक्रियेत महत्त्वाची भूमिका बजावते.
स्रोत: हिरव्या पालेभाज्या जसे की पालक, कोबी, ब्रोकोली.
हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की, व्हिटॅमिन्सची गरज पूर्ण करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे गोळ्या किंवा सप्लिमेंट्स घेणे नव्हे, तर समतोल आणि पौष्टिक आहार घेणे हा आहे. तुमच्या ताटात विविध रंगांच्या भाज्या, फळे, संपूर्ण धान्य आणि प्रथिनेयुक्त पदार्थांचा समावेश करा.
सप्लिमेंट्सची गरज तेव्हाच भासते, जेव्हा शरीरात एखाद्या विशिष्ट व्हिटॅमिनची तीव्र कमतरता असेल आणि ती देखील डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच घ्यावी. आपल्या आरोग्याची किल्ली आपल्या आहारातच दडलेली आहे, गरज आहे ती फक्त त्याकडे योग्य लक्ष देण्याची.
