आपल्या स्वयंपाकघरातील सर्वात अविभाज्य घटक कोणता, असं विचारल्यास उत्तर एकच असेल मीठ. भाजीची चव वाढवण्यापासून ते सॅलडवर भुरभुरण्यापर्यंत, मिठाशिवाय आपल्या जेवणाची कल्पनाच करता येत नाही. पण गेल्या काही वर्षांपासून बाजारात एका नवीन मिठाची चर्चा जोर धरू लागली आहे, ते म्हणजे 'गुलाबी मीठ' किंवा 'हिमालयन पिंक सॉल्ट'.
आरोग्याबाबत जागरूक असलेले अनेक जण नेहमीच्या पांढऱ्या मिठाऐवजी या गुलाबी मिठाला पसंती देत आहेत. पण हा केवळ एक महागडा ट्रेंड आहे की गुलाबी मीठ खरोखरच आपल्या नेहमीच्या मिठापेक्षा जास्त आरोग्यदायी आहे? चला, या दोन्ही मिठांमधील फरक आणि सत्यता तज्ज्ञांच्या दृष्टिकोनातून समजून घेऊया.
आपण वर्षानुवर्षे जे मीठ वापरत आलो आहोत, ते म्हणजे पांढरं किंवा टेबल सॉल्ट. हे प्रामुख्याने समुद्राच्या पाण्यापासून किंवा जमिनीखालील खाणींमधून मिळवले जाते. यावर मोठ्या प्रमाणात प्रक्रिया (Refining) केली जाते, ज्यामुळे त्यातील इतर खनिजे निघून जातात आणि केवळ शुद्ध सोडियम क्लोराइड शिल्लक राहते. या मिठामध्ये गुठळ्या होऊ नयेत म्हणून अँटी-केकिंग एजंट्स मिसळले जातात आणि अनेकदा आयोडीनची कमतरता टाळण्यासाठी ते आयोडीनयुक्त (Iodized) केलेले असते.
गुलाबी मीठ हे पाकिस्तानमधील हिमालयाच्या पर्वतरांगांजवळील खाणींमधून काढले जाते. यावर कमीत कमी प्रक्रिया केली जाते, ज्यामुळे ते अधिक नैसर्गिक मानले जाते. या मिठाचा गुलाबी रंग त्यात नैसर्गिकरित्या असलेल्या आयर्न ऑक्साईड आणि इतर खनिजांमुळे येतो. 'फूड्स' जर्नलच्या एका अभ्यासानुसार, यात कॅल्शियम, पोटॅशियम, मॅग्नेशियम यांसारखी ८४ पेक्षा जास्त खनिजे सूक्ष्म प्रमाणात आढळतात.
दोन्ही मिठांमध्ये काही मूलभूत फरक असले तरी, काही बाबतीत आश्चर्यकारक साम्यही आहे.
मुद्दापांढरे मीठ (टेबल सॉल्ट)गुलाबी मीठ (हिमालयन सॉल्ट)स्रोतसमुद्राचे पाणी किंवा जमिनीखालील खाणीहिमालयाच्या पर्वतरांगांमधील खाणीप्रक्रियाजास्त प्रक्रिया केलेले (रिफाइंड)कमीत कमी प्रक्रिया (अनरिफाइंड)खनिजेप्रामुख्याने फक्त सोडियम क्लोराइड८४ पेक्षा जास्त खनिजे (सूक्ष्म प्रमाणात)चव आणि पोतपांढरा रंग, बारीक कण आणि अधिक खारट चवगुलाबी रंग, जाडसर कण आणि सौम्य चवआरोग्य लाभआयोडीनमुळे थायरॉईड ग्रंथीचे कार्य सुधारतेखनिजांमुळे शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट्स संतुलित राहतात
सर्वात मोठे साम्य: दोन्ही मिठांमध्ये ९७-९८% सोडियम क्लोराइडच असते. म्हणजेच, आरोग्यासाठी धोकादायक ठरणारा 'सोडियम' दोन्हीमध्ये जवळपास सारख्याच प्रमाणात असतो.
अमेरिकी संस्थेनुसार (US FDA), एका व्यक्तीने दिवसभरात २३०० मिग्रॅ (अंदाजे एक छोटा चमचा) पेक्षा जास्त सोडियमचे सेवन करू नये. जास्त सोडियममुळे उच्च रक्तदाब, हृदयरोग आणि स्ट्रोकचा धोका वाढतो.
गुलाबी मीठ जास्त सुरक्षित आहे का? नाही. गुलाबी मिठामध्ये खनिजे असली तरी ती अतिशय सूक्ष्म प्रमाणात असतात. त्यामुळे त्याचे विशेष आरोग्यदायी फायदे मिळवण्यासाठी तुम्हाला खूप जास्त मीठ खावे लागेल, जे सोडियममुळे अत्यंत धोकादायक ठरेल.
मग कोणते मीठ निवडावे? जर तुमच्या आहारात आयोडीनची कमतरता असेल, तर आयोडीनयुक्त पांढरे मीठ तुमच्यासाठी आवश्यक आहे. जर तुम्हाला नैसर्गिक आणि कमी प्रक्रिया केलेला पर्याय हवा असेल, तर तुम्ही गुलाबी मीठ निवडू शकता.
गुलाबी मीठ असो वा पांढरे, दोन्हीमध्ये सोडियमचे प्रमाण जास्तच असते. त्यामुळे आरोग्यासाठी खरा बदल मिठाचा प्रकार बदलण्यात नाही, तर मिठाचे सेवन कमी करण्यात आहे. कोणतेही मीठ वापरा, पण ते प्रमाणातच वापरा. तुमच्या जेवणातील मिठाचे प्रमाण कमी करणे, हाच रक्तदाब आणि हृदयाच्या आरोग्यासाठी सर्वात मोठा आणि प्रभावी उपाय आहे.