आपल्या जवळच्या मित्राला किंवा नातेवाईकाला गरजेच्या वेळी आर्थिक मदत करणे, हे आपल्या संस्कृतीत सहज असले तरी, हीच मदत कधीकधी मनस्तापाचे कारण ठरू शकते, असा धक्कादायक निष्कर्ष एका ताज्या सर्वेक्षणातून समोर आला आहे.
'लेंडिंगट्री' (LendingTree) या प्रतिष्ठित संस्थेने केलेल्या पाहणीनुसार, मित्र किंवा कुटुंबातील सदस्यांना पैसे उधार देणाऱ्यांपैकी तब्बल ७३% लोकांना त्यांची रक्कम अद्याप पूर्णपणे परत मिळालेली नाही. याचाच अर्थ, विश्वासाने मदतीचा हात पुढे करणाऱ्या तीनपैकी दोन व्यक्तींना आपले पैसे परत मिळण्याची प्रतीक्षाच करावी लागत आहे.
या आर्थिक नुकसानीबरोबरच अशा व्यवहारांचा थेट परिणाम नात्यांवरही होत असल्याचे सर्वेक्षणात म्हटले आहे. सुमारे २५% लोकांनी सांगितले की, पैसे परत न मिळाल्याने त्यांच्या नात्यात दुरावा निर्माण झाला, तर ४३% लोकांनी अशा प्रकारे पैसे उधार दिल्याबद्दल तीव्र पश्चात्ताप व्यक्त केला. अनेकदा हे कर्ज व्यवहार पूर्णपणे अनौपचारिक असतात. त्यात कोणताही लेखी करार, परतफेडीची निश्चित तारीख किंवा व्याजाचा उल्लेख नसतो. सुरुवातीला ही सहजता सोयीची वाटत असली तरी, भविष्यात ती गंभीर तणावाचे मूळ ठरू शकते. 'लेंडिंगट्री' च्या अहवालानुसार, अशा व्यवहारांमधील स्पष्टता आणि संरचनेचा अभाव केवळ आर्थिक फटकाच देत नाही, तर मानसिक आरोग्यावरही नकारात्मक परिणाम करतो.
आर्थिक सल्लागार यावर जोर देतात की, मित्र आणि नातेवाईकांमधील कर्ज व्यवहारदेखील व्यावसायिक कराराप्रमाणेच हाताळले जावेत. परतफेडीचा कालावधी, एकूण रक्कम आणि पैसे परत न मिळाल्यास कोणती पावले उचलली जातील, यांसारख्या नियमावली स्पष्ट असावी आणि ती लेखी स्वरूपात असणे अत्यावश्यक आहे. अशा पारदर्शकतेमुळे दोन्ही बाजूंच्या अपेक्षा स्पष्ट होतात आणि भविष्यात उद्भवणारे वाद सहज टाळता येतात.
'मार्केटवॉच' (MarketWatch) या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध झालेल्या एका वृत्तानुसार, एका व्यक्तीने मित्र, नातेवाईक आणि भाडेकरूंना मिळून तब्बल १लाख २० हजार डॉलर्सची रक्कम उधार दिली होती. याचा परिणाम म्हणून त्याला केवळ आर्थिक नुकसानच नव्हे, तर प्रचंड मानसिक थकव्यालाही सामोरे जावे लागले. त्यामुळे तज्ज्ञांचा सल्ला अगदी स्पष्ट आहे की, तेवढीच रक्कम उधार द्या, ज्याची परतफेड झाली नाही तरी तुम्हाला फारसा फरक पडणार नाही.
थोडक्यात, भावनिक होऊन किंवा संबंधांच्या दबावाखाली आर्थिक निर्णय घेणे टाळावे. उधार देणे आणि घेणे या दोन्ही गोष्टी विचारपूर्वक आणि स्पष्ट नियमांनुसार केल्यास आर्थिक सुरक्षिततेबरोबरच नात्यांमधील गोडवाही टिकून राहतो. पुढच्या वेळी कोणाला मदत करण्यापूर्वी, या सर्वेक्षणाचे निष्कर्ष आणि तज्ज्ञांचा सल्ला नक्कीच ध्यानात घ्या!