आधार कार्ड हे आजच्या काळात सर्वात महत्त्वाचे ओळखपत्र (Identity Proof) बनले आहे. मोठ्यांसाठी आधार कार्ड बनवण्याची प्रक्रिया आपल्याला माहीत आहे, पण तुम्हाला माहीत आहे का, लहान मुलांसाठी आधार कार्डचे एक विशेष स्वरूप तयार करण्यात आले आहे? याला 'बाल आधार' (Baal Aadhaar) असे म्हणतात.
बाल आधार हे ५ वर्षांखालील मुलांसाठी बनवले जाते. विशेष म्हणजे, ५ वर्षांखालील मुलांच्या आधार कार्डमध्ये त्यांच्या बोटांचे ठसे (Fingerprints) किंवा बुबुळांचे स्कॅनिंग (Iris Scan) घेतले जात नाही. मुलांचे बायोमेट्रिक तपशील न घेता हे कार्ड बनवले जाते.
बाल आधार बनवण्यासाठी खालील सोप्या पायऱ्या वापरा:
1. अपॉइंटमेंट (Appointment) निश्चित करा:
सर्वात आधी UIDAI (Unique Identification Authority of India) च्या अधिकृत वेबसाइटवर जा.
'अपॉइंटमेंट बुक करा' (Book an Appointment) या पर्यायावर क्लिक करा.
तुमचा पत्ता आणि पिन कोड टाकून तुमच्या जवळचे आधार नोंदणी केंद्र (Aadhaar Enrolment Centre) शोधा.
केंद्र निवडल्यानंतर, तुम्हाला सोयीस्कर वेळ निवडून अपॉइंटमेंट बुक करावी लागेल.
2. अर्ज भरा आणि कागदपत्रे गोळा करा:
आधार नोंदणी केंद्रावर जाण्यापूर्वी बाल आधारचा फॉर्म भरा. हा फॉर्म केंद्रावरही उपलब्ध असतो.
आवश्यक कागदपत्रे सोबत ठेवा.
3. आवश्यक कागदपत्रे: लहान मुलांसाठी बाल आधार बनवताना खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
मुलाचे जन्म प्रमाणपत्र (Birth Certificate) किंवा डिस्चार्ज स्लिप (शाळेतील).
पालकांपैकी एकाचे आधार कार्ड (आई किंवा वडील). (लहान मुलाचा आधार हा पालकांच्या आधार कार्डशी लिंक केला जातो).
पालकांचे ओळखपत्र (Identity Proof) आणि पत्त्याचा पुरावा (Address Proof).
4. नोंदणी केंद्रावर जा:
निश्चित वेळेनुसार मुलाला घेऊन नोंदणी केंद्रावर जा.
५ वर्षांखालील मुलांसाठी कोणत्याही प्रकारचे बायोमेट्रिक डेटा (Biometric Data) घेतला जात नाही.
मुलाचा फोटो घेतला जातो.
आई-वडिलांपैकी एकाचे आधार कार्ड आणि बायोमेट्रिक्स (बोटांचे ठसे/बुबुळ स्कॅन) आवश्यक असते, जेणेकरून मुलाचा आधार त्यांच्या आधारशी लिंक होईल.
5. अर्जाची पडताळणी आणि रसीद:
प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला एक पोचपावती रसीद (Acknowledgement Slip) दिली जाईल. ही रसीद भविष्यातील नोंदीसाठी जपून ठेवा.
बाल आधार कार्ड सुमारे ६० दिवसांच्या आत पोस्टाद्वारे तुमच्या घरी पाठवले जाते.
रंग: ५ वर्षांखालील मुलांसाठी बनवलेले बाल आधार कार्ड निळ्या रंगाचे असते.
नूतनीकरण (Update) अनिवार्य: मुलाचे वय ५ वर्षे पूर्ण झाल्यावर, बायोमेट्रिक अपडेट करणे अनिवार्य आहे. या वेळी मुलाचे बोटांचे ठसे आणि बुबुळांचे स्कॅन घेतले जाते.
दुसऱ्यांदा, जेव्हा मूल १५ वर्षांचे होते, तेव्हा पुन्हा एकदा बायोमेट्रिक अपडेट करणे आवश्यक आहे. हे दोन्ही अपडेट्स मोफत असतात.
बायोमेट्रिक अपडेट न केल्यास: जर मुलाचे वय ५ वर्षांपेक्षा जास्त झाले आणि बायोमेट्रिक अपडेट केले नाही, तर बाल आधार निष्क्रिय (Inactive) केले जाते.
बाल आधार हे शाळेतील प्रवेशासाठी, सरकारी योजनांच्या लाभासाठी आणि ओळखपत्र म्हणून अत्यंत उपयुक्त आहे. त्यामुळे प्रत्येक पालकाने आपल्या मुलासाठी वेळेत बाल आधार बनवून घेणे आवश्यक आहे.