थंडीच्या दिवसांत अनेक लोकांना एक सामान्य अनुभव येतो, तो म्हणजे सततचा थकवा, आळस आणि ऊर्जेची कमतरता. अनेकदा वातावरणातील बदलांमुळे हे होत असावे, असे समजून लोक या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करतात. मात्र, आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, ही स्थिती शरीरातील एका महत्त्वाच्या पोषक तत्वाच्या, म्हणजेच व्हिटॅमिन डी (Vitamin D) च्या कमतरतेचा गंभीर संकेत असू शकते.
व्हिटॅमिन डी शरीरातील अनेक मूलभूत कार्यांसाठी आवश्यक आहे. ते हाडे मजबूत ठेवण्यासाठी मदत करते, कारण ते शरीराला कॅल्शियम शोषण्यास मदत करते. याव्यतिरिक्त, ते आपल्या रोगप्रतिकारशक्तीला (Immune System) बळकट करते आणि स्नायूंच्या कार्यासाठी महत्त्वपूर्ण ठरते. महत्त्वाचे म्हणजे, व्हिटॅमिन डी मनःस्थिती (Mood) आणि ऊर्जेची पातळी संतुलित ठेवण्यातही मदत करते.
तज्ज्ञांच्या मते, व्हिटॅमिन डी चा मुख्य स्रोत सूर्यप्रकाश आहे. परंतु, थंडीच्या दिवसांत सूर्य उशिरा उगवतो आणि त्याची तीव्रता कमी असते. तसेच, कडाक्याच्या थंडीमुळे लोक घराबाहेर कमी येतात आणि शरीरावर गरम कपड्यांचे थर असतात, ज्यामुळे त्वचेला पुरेसा सूर्यप्रकाश मिळत नाही. परिणामी, शरीरात व्हिटॅमिन डी चे नैसर्गिक उत्पादन थांबते आणि त्याची पातळी वेगाने कमी होऊ लागते.
व्हिटॅमिन डी च्या कमतरतेचे सर्वात प्रमुख लक्षण म्हणजे सततचा व न संपणारा थकवा. जेव्हा हे व्हिटॅमिन कमी होते, तेव्हा स्नायू कमकुवत होतात आणि संपूर्ण दिवसभर शरीरात सुस्ती, जडपणा आणि अशक्तपणा जाणवतो. याव्यतिरिक्त, हाडांमध्ये आणि स्नायूंमध्ये वेदना, वारंवार होणारे सर्दी-पडसे, केस गळणे आणि मूड स्विंग्ज (चिडचिड) ही देखील याची लक्षणे आहेत. जर ही कमतरता दीर्घकाळ राहिली, तर हाडे ठिसूळ होतात आणि फ्रॅक्चरचा धोका वाढू शकतो.
थंडीतील या सततच्या थकव्याला केवळ "आळस" न मानता, व्हिटॅमिन डी च्या कमतरतेचा गंभीर इशारा समजावा आणि वेळीच डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन योग्य उपाययोजना करावी. थंडीतील थकवा आणि 'व्हिटॅमिन-डी' ची कमतरता टाळण्यासाठी काही सोपे उपाय करता येतात:
सकाळचे कोवळे ऊन: रोज सकाळी १५ ते २० मिनिटे कमी कपड्यांसह कोवळ्या उन्हात बसावे.
आहार: आहारात दूध, दही, अंडी, मशरूम आणि व्हिटॅमिन डी-फोर्टिफाइड पदार्थांचा समावेश करावा.
डॉक्टरांचा सल्ला: जर लक्षणे तीव्र असतील, तर डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार योग्य व्हिटॅमिन डी सप्लिमेंट्स (गोळ्या) घेणे आवश्यक आहे.
जीवनशैली: नियमित हलका व्यायाम करावा आणि वजन नियंत्रणात ठेवावे.