सध्याच्या डिजिटल युगात, विशेषतः 'वर्क फ्रॉम होम' (Work from Home) च्या वाढत्या ट्रेंडमुळे, बहुतांश लोकांची जीवनशैली 'बैठी' झाली आहे. म्हणजे, अनेक तास एकाच जागी बसून काम करणे, शारीरिक हालचालींचा अभाव असणे, या गोष्टी सामान्य झाल्या आहेत. मात्र, अशा प्रकारची निष्क्रिय जीवनशैली केवळ वजन वाढवण्यासाठी किंवा हृदयविकारांसाठीच नव्हे, तर तुमच्या शरीरातील एका महत्त्वाच्या अवयवासाठी किडनीसाठी गंभीर धोका निर्माण करू शकते.
आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, बैठ्या जीवनशैलीचा थेट आणि अप्रत्यक्ष परिणाम किडनीच्या कार्यावर होतो, ज्यामुळे किडनी स्टोन (मुतखडा) आणि दीर्घकालीन किडनीचे आजार होण्याचा धोका वाढतो.
किडनीचे मुख्य कार्य म्हणजे शरीरातील रक्त शुद्ध करणे, विषारी पदार्थ (Toxins) लघवीद्वारे बाहेर टाकणे आणि रक्तदाब (Blood Pressure) नियंत्रित करणे. मात्र, जास्त वेळ एकाच जागी बसून राहिल्यास या कार्यांवर परिणाम होतो:
किडनी स्टोनचा धोका (Kidney Stones):
बैठ्या जीवनशैलीमुळे आणि एसीमध्ये जास्त वेळ राहिल्यामुळे पाणी कमी पिण्याची सवय लागते. शरीरात पाण्याची कमतरता झाल्यास (Dehydration) मूत्रपिंडात क्षारांचे (Salts) प्रमाण वाढते. हे क्षार जमा होऊन मुतखडा तयार होतो. आजकाल 20 ते 40 वयोगटातील तरुणांमध्ये किडनी स्टोनचे प्रमाण वाढण्यामागे बैठी जीवनशैली हे एक प्रमुख कारण आहे.
रक्तदाब वाढणे:
शारीरिक हालचालींच्या अभावामुळे रक्तदाब (High Blood Pressure) वाढतो. उच्च रक्तदाब हा किडनी खराब होण्याचे एक मुख्य कारण आहे. वाढलेला रक्तदाब किडनीतील रक्तवाहिन्यांवर ताण टाकतो आणि त्यांच्या फिल्टरिंग क्षमतेवर नकारात्मक परिणाम करतो.
चयापचय क्रिया (Metabolism) मंदावणे:
जास्त वेळ बसून राहिल्यास शरीराची चयापचय क्रिया मंदावते. यामुळे लठ्ठपणा (Obesity) आणि टाइप-२ मधुमेह (Type-2 Diabetes) यांसारखे आजार होतात. मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब हे दोन्ही किडनी निकामी होण्याचे प्रमुख घटक आहेत.
लघवी साठवून ठेवण्याची सवय:
कामात व्यस्त असताना अनेकजण लघवीला जाणे टाळतात किंवा ती जास्त वेळ अडवून ठेवतात. एका संशोधनानुसार, $8$ तासांपेक्षा जास्त वेळ बसल्याने आणि लघवी अडवून ठेवल्याने यूटीआय (UTI) आणि किडनीच्या कार्यावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो.
किडनीचे आरोग्य जपण्यासाठी मूत्रपिंडविकार तज्ज्ञ आणि नेफ्रोलॉजिस्ट खालील साधे उपाय सांगतात:
पाणी भरपूर प्या: दिवसातून किमान 3 ते 4 लिटर पाणी पिणे आवश्यक आहे, जेणेकरून विषारी पदार्थ लघवीद्वारे शरीराबाहेर टाकले जातील आणि स्टोन होण्याचा धोका कमी होईल.
नियमित ब्रेक घ्या: कामात दर 30 ते 45 मिनिटांनी खुर्चीवरून उठा. 5 मिनिटांचा छोटा ब्रेक घ्या, थोडं चाला, स्ट्रेचिंग करा.
सक्रिय राहा: दिवसातून किमान 30 मिनिटे मध्यम स्वरूपाचा व्यायाम (चालणे, धावणे किंवा योगा) करणे आवश्यक आहे.
मीठ आणि साखरेवर नियंत्रण: आहारात मीठ (सोडियम) आणि साखर यांचे प्रमाण कमी ठेवा. जास्त मीठ रक्तदाब वाढवते, ज्यामुळे किडनीवर ताण येतो.
पेनकिलर टाळा: डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय वेदनाशामक औषधे (Painkillers) वारंवार घेऊ नका, कारण त्यांचा किडनीवर थेट नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो.
बैठी जीवनशैली हे एक 'सायलेंट किलर' असून ते तुमच्या किडनीच्या आरोग्यासाठी अत्यंत हानिकारक आहे. तरुण वयात किडनी स्टोन किंवा उच्च रक्तदाब यांसारख्या समस्या टाळायच्या असतील, तर आजच तुमच्या कामाच्या सवयी बदला आणि शारीरिक हालचालींवर अधिक लक्ष द्या. किडनीच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष केल्यास भविष्यात डायलिसिस किंवा किडनी प्रत्यारोपण सारख्या गंभीर समस्यांना सामोरे जावे लागू शकते.