चष्म्याला सोपा पर्याय म्हणून कॉन्टॅक्ट लेन्स वापरण्याचे प्रमाण आजकाल खूप वाढले आहे. यामुळे केवळ स्पष्ट दृष्टीच मिळत नाही, तर दैनंदिन कामांमध्ये अधिक स्वातंत्र्यही मिळते. मात्र, या सोयीस्कर पर्यायामागे डोळ्यांच्या गंभीर आजारांचा धोका दडलेला आहे. लेन्सची योग्य काळजी न घेतल्यास कॉर्नियाला (बुबुळाला) संसर्ग होण्याचा धोका असतो, ज्यामुळे कायमचे अंधत्वही येऊ शकते.
याविषयी प्रसिद्ध नेत्रतज्ज्ञ आणि विआन आय अँड रेटिना सेंटरचे संस्थापक डॉ. नीरज संदुजा यांनी एका वृत्तसंस्थेला दिलेल्या मुलाखतीत महत्त्वाची माहिती दिली आहे. ते सांगतात, "कॉन्टॅक्ट लेन्समुळे डोळ्यांच्या नैसर्गिक संरक्षण प्रणालीवर, विशेषतः कॉर्नियाचे रक्षण करणाऱ्या अश्रूंच्या थरावर (Tear Film) परिणाम होतो. लेन्सच्या चुकीच्या वापरामुळे किंवा अस्वच्छतेमुळे डोळ्यात हानिकारक सूक्ष्मजंतू वाढण्यासाठी पोषक वातावरण तयार होते."
कॉन्टॅक्ट लेन्समुळे होणाऱ्या गंभीर समस्यांपैकी एक म्हणजे मायक्रोबियल केराटायटिस (Microbial Keratitis). हा कॉर्नियाचा एक अत्यंत वेदनादायी संसर्ग असून, यामुळे दृष्टी जाण्याची शक्यता असते. हा संसर्ग जीवाणू, बुरशी किंवा अॅकॅन्थअमीबा (Acanthamoeba) सारख्या अमीबामुळे होतो. हे सूक्ष्मजंतू जुन्या लेन्स केसमध्ये किंवा नळाच्या पाण्यासारख्या दूषित आणि ओलसर ठिकाणी वेगाने वाढतात.
डॉ. संदुजा इशारा देतात, "लेन्स घालून झोपल्याने किंवा निर्धारित वेळेपेक्षा जास्त वेळ वापरल्याने कॉर्नियाला होणारा ऑक्सिजनचा पुरवठा लक्षणीयरीत्या कमी होतो. यामुळे डोळे संसर्गासाठी अधिक संवेदनशील बनतात.
अनेकदा वापरकर्ते काही सामान्य चुका करतात, ज्यामुळे थेट डोळ्यांमध्ये जंतूंचा शिरकाव होतो.
लेन्स लावण्यापूर्वी किंवा काढण्यापूर्वी हात स्वच्छ न धुणे.
डिस्इन्फेक्टंट सोल्युशन दरवेळी नवीन वापरण्याऐवजी जुन्या सोल्युशनमध्येच नवीन सोल्युशन ओतणे.
लेन्स ठेवण्याची केस (Case) नियमितपणे न बदलणे.
लेन्स घालून पोहणे किंवा आंघोळ करणे. यामुळे पाण्यातील अॅकॅन्थअमीबा सारखे धोकादायक सूक्ष्मजंतू डोळ्यात जाऊ शकतात, ज्यावर उपचार करणे खूप अवघड असते.
जास्त तास लेन्स वापरल्याने किंवा कमी पापण्या लवल्याने डोळे कोरडे पडतात, ज्यामुळे कॉर्नियाची नैसर्गिक संरक्षण क्षमता कमकुवत होते. लेन्स लावताना किंवा काढताना होणाऱ्या सूक्ष्म जखमांमुळेही संसर्गाचा धोका वाढतो.
"स्वच्छतेचे नियम काटेकोरपणे पाळणे, लेन्सचा पाण्याशी संपर्क टाळणे आणि डोळ्यांत काहीही अस्वस्थता जाणवल्यास त्याकडे दुर्लक्ष न करणे, हाच सुरक्षित राहण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे," असे डॉ. संदुजा सांगतात.
"तुमचे डोळे अमूल्य आहेत, त्यांना धोक्यात टाकू नका. लेन्सची काळजी एखाद्या शस्त्रक्रियेच्या उपकरणाप्रमाणे घ्या, कारण त्या तुमच्या शरीराच्या सर्वात नाजूक भागावर थेट बसतात," असा सल्ला डॉ. संदुजा देतात.
हात स्वच्छ धुवा: लेन्स हाताळण्यापूर्वी नेहमी हात साबणाने स्वच्छ धुऊन कोरडे करा.
नेहमी ताजे सोल्युशन वापरा: लेन्स स्वच्छ करण्यासाठी आणि ठेवण्यासाठी प्रत्येक वेळी नवीन डिस्इन्फेक्टंट सोल्युशन वापरा.
लेन्स आणि केस बदला: डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार लेन्स आणि लेन्स केस नियमितपणे बदला.
पाण्यापासून दूर राहा: लेन्स घातलेले असताना पोहणे किंवा शॉवर घेणे टाळा.
लेन्स घालून झोपू नका: डॉक्टरांनी विशेष परवानगी दिल्याशिवाय लेन्स घालून कधीही झोपू नका.
नियमित तपासणी करा: समस्या लवकर ओळखण्यासाठी आणि डोळ्यांचे आरोग्य तपासण्यासाठी नियमितपणे नेत्रतज्ज्ञांकडून तपासणी करून घ्या.