आजकाल करिअर आणि इतर कारणांमुळे अनेक जोडपी उशिरा कुटुंब नियोजनाचा विचार करत आहेत. मात्र, जसजसे वय वाढते तसतसे प्रजनन क्षमतेवर (Fertility) नैसर्गिकरित्या परिणाम होतो, ही वस्तुस्थिती दुर्लक्ष करून चालणार नाही. वाढत्या वयाचा स्त्री आणि पुरुष दोघांच्याही प्रजनन क्षमतेवर कसा परिणाम होतो, ते जाणून घेऊया...
अंड्यांची संख्या आणि गुणवत्ता
महिला एका विशिष्ट संख्येची अंडी (Ova) घेऊनच जन्माला येतात आणि ही संख्या वयानुसार कमी होत जाते. वयाच्या तिशीनंतर, विशेषतः ३५ वर्षांनंतर अंड्यांची संख्या आणि गुणवत्ता दोन्ही झपाट्याने कमी होऊ लागतात.
गर्भधारणेची शक्यता कमी
वयाच्या चाळीशीनंतर नैसर्गिकरित्या गर्भधारणा होण्याची शक्यता प्रत्येक मासिक पाळीच्या चक्रात ५% पेक्षाही कमी होते.
गुंतागुंत वाढते
वाढत्या वयामुळे गर्भपात (Miscarriage), मृत बालक जन्मणे (Stillbirth) आणि डाउन सिंड्रोम (Down Syndrome) किंवा इतर अनुवांशिक दोष (Genetic Defects) असलेल्या बाळ जन्माला येण्याचा धोका वाढतो. तसेच, गरोदरपणात उच्च रक्तदाब (High Blood Pressure) आणि मधुमेह (Diabetes) यांसारख्या समस्या वाढू शकतात.
बीजांड साठा (Ovarian Reserve)
वयानुसार बीजांडांचा साठा कमी झाल्यामुळे कृत्रिम गर्भधारणा (IVF) सारख्या उपचारांमध्येही यश मिळण्याची शक्यता कमी होते.
शुक्राणूंची गुणवत्ता
स्त्रियांच्या तुलनेत पुरुष जास्त काळ प्रजननक्षम असले तरी, वयाच्या चाळीशीनंतर पुरुषांच्या शुक्राणूंची गुणवत्ता, संख्या आणि त्यांची हालचाल (Motility) कमी होऊ लागते.
अनुवांशिक धोका
वाढत्या वयामुळे शुक्राणूंच्या DNAला नुकसान पोहोचू शकते, ज्यामुळे मुलांमध्ये काही अनुवांशिक आजार (Genetic Disorders) किंवा ऑटिझम स्पेक्ट्रमसारख्या (Autism Spectrum) न्यूरोडेव्हलपमेंटल विकारांचा धोका वाढू शकतो.
गर्भधारणेसाठी लागणारा वेळ
जास्त वयाच्या पुरुषांना त्यांच्या जोडीदाराला गर्भवती करण्यासाठी तरुण पुरुषांपेक्षा जास्त वेळ लागू शकतो.
तज्ज्ञांच्यामते, वय हा प्रजनन क्षमतेवर परिणाम करणारा एक महत्त्वाचा नैसर्गिक घटक आहे. महिलांसाठी साधारणपणे १८ ते ३५ वर्षे आणि पुरुषांसाठी २५ ते २९ वर्षे हा सर्वात चांगला प्रजननक्षम काळ मानला जातो. मात्र, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि वैद्यकीय प्रगतीमुळे उशिरा गर्भधारणा करणे शक्य झाले आहे, परंतु यासाठी वैद्यकीय तज्ञांचा सल्ला घेणे, योग्य आहार आणि जीवनशैलीचे पालन करणे आवश्यक आहे. कुटुंबाचे नियोजन करताना वयाचा आणि प्रजनन क्षमतेचा विचार करणे महत्त्वाचे ठरते.