लहान मुलांच्या घरात त्यांचे हसणे-खिदळणे जितके आनंददायी असते, तितकेच त्यांचे किरकिर करणे किंवा रडणे पालकांसाठी चिंताजनक ठरते. विशेषतः जेव्हा लहान बाळ पोटदुखीमुळे रडायला लागते, तेव्हा आई-वडिलांची चिंता वाढते. लहान मुलांना गॅस होणे, दूध नीट न पचणे किंवा अपचन यामुळे पोटदुखीची समस्या सर्रास उद्भवते.
अशावेळी प्रत्येक लहान-सहान गोष्टीसाठी डॉक्टरांकडे धाव घेण्याऐवजी किंवा लगेच औषध देण्याऐवजी, आपल्या आई आणि आजी-नानींनी जपलेला अनुभवाचा खजिना म्हणजेच 'आजीबाईचा बटवा' कामी येतो.
हे घरगुती उपाय केवळ प्रभावीच नाहीत, तर पूर्णपणे सुरक्षितही आहेत. चला तर मग जाणून घेऊया असे काही सोपे आणि खात्रीशीर घरगुती नुस्के, जे बाळाच्या पोटदुखीवर त्वरित आराम देतात.
1. हिंगाचा लेप (Hing Paste) हा सर्वात जुना आणि विश्वासार्ह उपाय आहे. हिंगामध्ये अँटी-फ्लॅट्युलेंट (Anti-flatulent) गुणधर्म असतात, जे गॅस कमी करण्यास मदत करतात.
कसा वापरावा: एका लहान चमच्यात थोडे कोमट पाणी घेऊन त्यात चिमूटभर हिंग मिसळा आणि त्याची पेस्ट तयार करा. ही पेस्ट बाळाच्या बेंबीच्या आजूबाजूला गोलाकार पद्धतीने लावा. लक्षात ठेवा, ही पेस्ट बेंबीच्या आत लावू नये. काही वेळातच बाळाला गॅसपासून आराम मिळतो.
2. ओव्याचे पाणी (Ajwain Water) ओवा पचनासाठी अत्यंत गुणकारी मानला जातो. तो पोटातील दुखणे आणि मुरडा कमी करण्यास मदत करतो.
कसा वापरावा: एक कप पाण्यात अर्धा चमचा ओवा टाकून ते पाणी चांगले उकळा. पाणी अर्धे झाल्यावर ते गाळून घ्या आणि कोमट झाल्यावर बाळाला एक ते दोन चमचे पाजा. यामुळे पचनक्रिया सुधारते आणि पोटदुखी थांबते.
3. पोटाला हलका मसाज (Gentle Tummy Massage) कधीकधी पोटात गॅस अडकल्यामुळे बाळाला वेदना होतात. अशावेळी हलका मसाज खूप फायदेशीर ठरतो.
कसा करावा: थोडे कोमट खोबरेल तेल किंवा मोहरीचे तेल हातावर घ्या. बाळाच्या पोटावर बेंबीच्या भोवती घड्याळाच्या काट्याच्या दिशेने (clockwise) हलक्या हातांनी गोलाकार मसाज करा. यामुळे आत अडकलेला गॅस बाहेर पडण्यास मदत होते आणि बाळाला आराम मिळतो.
4. गरम पाण्याने शेक (Warm Compress) पोटाला मिळणारी ऊब स्नायूंना आराम देते आणि वेदना कमी करते.
कसा द्यावा: एक मऊ सुती कापड गरम पाण्यात बुडवून पिळून घ्या. ते कापड बाळाच्या पोटावर काही सेकंदांसाठी ठेवा. कापड जास्त गरम नाही, याची खात्री करा. हा उपाय दिवसातून दोन ते तीन वेळा केल्यास पोटदुखीपासून आराम मिळतो.
हे घरगुती उपाय सामान्य पोटदुखी, गॅस किंवा अपचनासाठी आहेत. मात्र, जर बाळाला खालील लक्षणे दिसत असतील, तर त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे:
पोटदुखीसोबत तीव्र ताप येणे.
बाळ सतत रडत असेल आणि शांत होत नसेल.
उलट्या किंवा जुलाब होत असतील.
बाळाच्या शौचातून रक्त येत असेल.
आपल्या आई आणि आजी-आजोबांचे हे पिढ्यानपिढ्या चालत आलेले घरगुती उपाय म्हणजे ज्ञानाचा अनमोल ठेवा आहेत. बाळाच्या सामान्य पोटदुखीसाठी औषधांचा मारा करण्याऐवजी, हे सोपे आणि नैसर्गिक उपाय वापरणे अधिक सुरक्षित आणि प्रभावी ठरते. या उपायांमुळे केवळ बाळाला शारीरिक आरामच मिळत नाही, तर आईच्या प्रेमळ स्पर्शाने त्याला मानसिक आधारही मिळतो.