Arthritis Symptoms
संधिवात ही एक अशी व्याधी आहे जी मुख्यत्वे शरीरातील सांध्यांवर परिणाम करते. हा आजार विशेषतः वयानुसार वाढतो, पण हल्लीच्या धावपळीच्या जीवनशैलीमुळे कमी वयातही लोक याच्या कचाट्यात सापडत आहेत. संधिवातामध्ये सांध्यांमध्ये सूज, वेदना, कडकपणा व हालचालींमध्ये अडथळा जाणवतो. हे त्रास सुरुवातीला किरकोळ वाटतात, पण वेळेत उपचार न केल्यास ते अधिक गंभीर होऊ शकतात.
संधिवाताचे मुख्यतः दोन प्रकार आहेत – एक म्हणजे ऑस्टियोआर्थरायटिस जो हाडांच्या घासामुळे होतो, आणि दुसरा रूमेटॉइड आर्थरायटिस, जो ऑटोइम्यून प्रकारात मोडतो. रूमेटॉइडमध्ये शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती स्वतःच्या सांध्यांवर हल्ला करते. यामध्ये सांध्यांमध्ये सतत वेदना, सूज आणि जळजळ असते. काही रुग्णांमध्ये सकाळी उठल्यावर सांधे कडक झाल्यासारखे वाटतात, आणि काही वेळानंतर हळूहळू हालचाल सुरळीत होते.
संधिवाताची कारणं अनेक असू शकतात. वय ही सर्वात सामान्य कारणं आहे. वयानुसार हाडांमधील द्रव कमी होतो आणि संधींचा कुशनिंग प्रभाव कमी होतो. याशिवाय लठ्ठपणा, आनुवंशिकता, अपघातामुळे झालेली दुखापत, हार्मोनल बदल, आणि संतुलित आहाराचा अभाव ही देखील महत्त्वाची कारणं आहेत. आधुनिक संशोधनानुसार, स्त्रियांमध्ये संधिवात होण्याचा धोका अधिक असतो, विशेषतः मेनोपॉजनंतर.
संधिवातावर उपचार वेगवेगळ्या प्रकारे केले जातात. डॉक्टरांकडून दिल्या जाणाऱ्या औषधांमध्ये वेदनाशामक, अँटी-इन्फ्लेमेटरी आणि स्टेरॉईड्स यांचा समावेश असतो. काही रुग्णांना फिजिओथेरपीचा सल्ला दिला जातो, ज्यामुळे सांध्यांची हालचाल सुधारते. गंभीर अवस्थांमध्ये सांध्यांचे रिप्लेसमेंट सर्जरी देखील केली जाते.
तज्ज्ञांच्या मते, संधिवात होऊ नये यासाठी आधीपासूनच काळजी घेणे आवश्यक आहे. शरीराचे वजन नियंत्रणात ठेवणे, दररोज व्यायाम करणे, कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन डी युक्त आहार घेणे, तणाव टाळणे आणि झोप पूर्ण घेणे या गोष्टींचे नियमित पालन केल्यास संधिवात टाळता येतो.
संधीस्थानी दुखणे: गुडघे, मांड्या, मनगट, कोपरे, खांदे याठिकाणी सातत्याने वेदना जाणवणे.
संधीस्थानी सूज व जळजळ: जोडांभोवती सूज येणे व स्पर्श केल्यावर उष्णता जाणवणे.
सकाळी उठल्यावर जडसरपणा: सकाळी काही वेळ हालचाल करताना त्रास होतो.
चालण्यास किंवा पाय मोकळे करण्यास त्रास: विशेषतः जिने चढताना त्रास होतो.
संधींचा आवाज येणे: हालचाल करताना 'कट-कट' असा आवाज येणे.
हालचालींमध्ये अडथळा: अंग मोडणे, वाकणे किंवा हालचाल करताना अडथळा जाणवणे.
वय वाढणे: वयानुसार सांध्यांतील द्रव व कुशनिंग कमी होते.
आनुवंशिकता: कुटुंबामध्ये संधिवाताचे रुग्ण असल्यास धोका वाढतो.
जास्त वजन: लठ्ठपणामुळे सांध्यांवर अधिक ताण येतो.
आजारपण किंवा इन्फेक्शन: काही वायरल किंवा बॅक्टेरियल संसर्ग.
जखमा किंवा अपघात: पूर्वी झालेली सांध्यांची दुखापत.
ऑटोइम्यून डिसऑर्डर: जसे रूमेटॉईड आर्थरायटिस, ज्यात शरीर स्वतःच्या सांध्यांवर हल्ला करते.
संतुलित आहाराचा अभाव: कॅल्शियम, व्हिटॅमिन डी, आणि प्रोटीन कमी प्रमाणात घेतल्यास.
पेनकिलर व अँटी-इन्फ्लेमेटरी गोळ्या: वेदना व सूज कमी करण्यासाठी.
स्टेरॉईड इंजेक्शन: तीव्र वेदनांमध्ये उपयोगी.
फिजिओथेरपी: हालचाल सुधारण्यासाठी.
सर्जरी: सांध्यांची रिप्लेसमेंट (उदा. गुडघ्याचे बदलणे) जर आवश्यक असेल तर.
हळद दूध: हळदीतील कुरक्युमिन सूज व वेदना कमी करते.
मेथीचे दाणे: संधिवात कमी करणारे नैसर्गिक घटक असतात.
कोमट पाण्याने सेंक: दुखणाऱ्या सांध्यांवर गरम पाण्याने सेंक द्या.
योगासनं व स्ट्रेचिंग: वज्रासन, ताडासन, अर्धमत्स्येंद्रासन उपयुक्त.
कंट्रोल डाएट: साखर, तळलेले व प्रक्रिया केलेले पदार्थ कमी करा.
ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड: मासे, अक्रोड, फ्लॅक्ससीडमध्ये आढळतो – सूज कमी करतो.
अश्वगंधा, शल्लकी, गुग्गुळ यांसारख्या औषधींचा उपयोग.
पंचकर्म चिकित्सा: विशेषतः बस्ती, स्नेहन व स्वेदन उपचार पद्धती.
दररोज हलका व्यायाम करा.
संतुलित आहार घ्या, कॅल्शियम व व्हिटॅमिन-डी युक्त.
जास्त वजन ठेवू नका.
पुरेशी झोप व तणावमुक्त जीवनशैली ठेवा.
सांध्यांवर सतत ताण येणाऱ्या हालचाली टाळा.