ind vs eng test series 1971 famous controversies between ajit wadekar and illingworth
भारत आणि इंग्लंड यांच्यातील 1971 ची कसोटी मालिका ही भारतीय क्रिकेटच्या इतिहासातील एक मैलाचा दगड मानली जाते. या मालिकेत भारताने अजित वाडेकर यांच्या नेतृत्वाखाली इंग्लंडच्या भूमीवर प्रथमच कसोटी मालिका जिंकली. तथापि, ही मालिका केवळ क्रिकेटमधील यशासाठीच नव्हे, तर भारतीय कर्णधार वाडेकर आणि इंग्लंडचा कर्णधार रे इलिंगवर्थ यांच्यातील शाब्दिक चकमकींसाठीही चर्चेत राहिली. या वादाने मालिकेला नाट्यमय वळण दिले आणि दोन्ही संघांमधील स्पर्धेला तीव्रता आणली.
1971 च्या मालिकेत भारताने इंग्लंडमध्ये तीन कसोटी सामन्यांची मालिका खेळली. त्या काळी भारतीय क्रिकेट संघाला विदेशात, विशेषत: इंग्लंडसारख्या देशात विजय मिळवणे हे अत्यंत आव्हानात्मक मानले जायचे. इंग्लंडच्या वेगवान गोलंदाजांना अनुकूल अशा खेळपट्ट्या आणि हवामानामुळे भारतीय संघ अनेकदा अडचणीत येत असे. अशा परिस्थितीत अजित वाडेकर यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय संघाने ऐतिहासिक कामगिरी केली. या मालिकेचा तिसरा आणि निर्णायक सामना ओव्हल येथे झाला, जिथे भारताने इंग्लंडवर चार गडी राखून विजय मिळवला. या विजयाने भारताने मालिका 1-0 ने जिंकली.
मालिकेदरम्यान, विशेषत: पहिल्या दोन कसोटी सामन्यांमध्ये, दोन्ही संघांमधील तणाव वाढत गेला. याचे प्रमुख कारण होते इंग्लंडची रणनीती आणि भारतीय संघाच्या खेळाच्या शैलीवरून उद्भवलेले मतभेद. रे इलिंगवर्थ, जे एक अनुभवी आणि कणखर कर्णधार म्हणून ओळखले जायचे, यांनी भारतीय संघाच्या संथ आणि बचावात्मक फलंदाजीवर सातत्याने टीका केली. दुसरीकडे, वाडेकर यांनी इंग्लंडच्या गोलंदाजी रणनीतीवर ‘नकारात्मक’ आणि ‘वेळखाऊ’ अशी बोचरी टीका केली.
या शाब्दिक चकमकीचा प्रारंभ पहिल्या कसोटी सामन्यापासूनच झाला, जो लॉर्ड्स येथे खेळला गेला. हा सामना अनिर्णित राहिला. परंतु भारतीय फलंदाजांनी संथ खेळ करत सामना अनिर्णित ठेवण्यावर भर दिला. यावर इलिंगवर्थ यांनी पत्रकार परिषदेत भारतीय संघ वेळ वाया घालवण्यावर भर देत आहे, ज्यामुळे सामन्याचा उत्साह कमी होत आहे असे म्हटले. यावर वाडेकर यांनी इंग्लंडचे गोलंदाजांनी अनेकदा लेग स्टंपच्या बाहेर चेंडू फेकले. त्यांची ही रणनिती नकारात्मक अशी होती, असे प्रत्युत्तर दिले.
दुसऱ्या कसोटी सामन्यात, जो मँचेस्टर येथे खेळला गेला, हा वाद आणखी तीव्र झाला. हा सामनाही अनिर्णित राहिला. परंतु इंग्लंडने सामन्यावर वर्चस्व गाजवले. या सामन्यादरम्यान इलिंगवर्थ यांनी भारतीय फलंदाजांच्या रनरेटवर पुन्हा टीका केली. त्यावर वाडेकर यांनी कठोर शब्दांत प्रत्युत्तर दिले. त्यांनी इलिंगवर्थ यांच्यावर ‘पराभव स्वीकारण्याची क्षमता नसल्याचा’ आरोप केला आणि म्हटले की, इंग्लंडचा संघ स्वत:च्या मर्यादांवर पांघरूण घालण्यासाठी भारतीय संघाला लक्ष्य करत आहे.
या शाब्दिक चकमकींमुळे मालिकेच्या तिसऱ्या आणि निर्णायक सामन्यापूर्वी दोन्ही संघांमधील तणाव शिगेला पोहोचला. द ओव्हल येथे निर्णायक सामना रंगला. इंग्लंडने प्रथम फलंदाजी करत 355 धावा केल्या. भारताने प्रत्युत्तरात 284 धावा केल्या.
इंग्लंडच्या दुसऱ्या डावात भारताचे लेगस्पिनर भागवत चंद्रशेखर यांनी इंग्लंडच्या फलंदाजीची अक्षरशः धूळधाण उडवली. त्यांनी केवळ 38 धावा देत 6 बळी घेतले. बालपणी पोलिओमुळे दुर्बल झालेल्या हाताने चंद्रशेखर यांनी जी काही कामगिरी केली ती अविस्मरणीय ठरली. त्याच्या भन्नाट फिरकीपुढे इंग्लंडचे फलंदाज हतबल झाले. तर श्रीनिवास वेंकटराघवन (2 बळी), बिशनसिंह बेदी (1) आणि एकनाथ सोलकर (2) यांनीही योगदान दिले.
भारताच्या या अप्रतिम गोलंदाजीच्या जोरावर इंग्लंडचा दुसरा डाव 101 धावांत गुंडाळला. अशाप्रकारे भारताला विजयासाठी 173 धावांची गरज होती. वाडेकर (45 धावा), दिलीप सरदेसाई (40), गुंडप्पा विश्वनाथ (33), आणि फारुख इंजिनिअर (नाबाद 28 धावा) यांनी आश्वासक फलंदाजीचे प्रदर्शन करून भारताला चार गडी राखून ऐतिहासिक विजय मिळवून दिला. या विजयाने वाडेकर आणि इलिंगवर्थ यांच्यातील वादाला पूर्णविराम मिळाला, पण दोन्ही कर्णधारांमधील शाब्दिक युद्ध मालिकेच्या चर्चेचा केंद्रबिंदू राहिले.
या शाब्दिक चकमकीने मालिकेला नाट्यमय रंगत आणली आणि भारतीय संघाच्या आत्मविश्वासाला चालना दिली. वाडेकर यांनी इलिंगवर्थ यांच्या टीकेला सकारात्मकतेने सामोरे जाऊन आपल्या संघाला प्रेरणा दिली. या मालिकेतील विजयाने भारतीय क्रिकेटला परदेशात यश मिळवण्याची नवी प्रेरणा दिली आणि वाडेकर यांचे नेतृत्व क्रिकेट इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी नोंदले गेले. दुसरीकडे, इलिंगवर्थ यांच्या टीकेमुळे इंग्लंडच्या संघावर दडपण वाढले, ज्याचा परिणाम त्यांच्या कामगिरीवर दिसून आला.
