HSTDV : 'हायपरसॉनिक' शस्त्रे विकसित करण्याची आणखी एक चाचणी, जाणून घ्या 'या' तंत्रज्ञानाचे महत्त्‍व
पुढारी ऑनलाइन डेस्क : भारताने स्क्रॅमजेट इंजिनद्वारे समर्थित स्वतःच्या हायपरसॉनिक तंत्रज्ञान प्रात्यक्षिक वाहनाची (HSTDV) चाचणी घेतली. ही चाचणी शुक्रवारी दुपारी ओडिसाच्या किनारपट्टीवरील APJ अब्दुल कलाम बेटावरून घेण्यात आली, अशी माहिती सूत्रांनी दिली. मात्र, ही चाचणी यशस्वी झाली की नाही याबद्दल संरक्षण मंत्रालय किंवा संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेकडून ( डीआरडीओ ) कोणतीही अधिकृत माहिती देण्यात आलेली नाही.
काय आहे हायपरसॉनिक शस्त्रे HSTDV आणि त्याचे महत्त्‍व
याबाबत ‘टाइम्स ऑफ इंडिया’ वृत्त दिले आहे. यामध्‍ये यासंबंधीचे वृत्त दिले आहे. हायपरसॉनिक शस्त्रे ही मुळात दोन प्रकारची असतात. हायपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्रे उड्डाणा दरम्यान हाय-स्पीड, एअर-ब्रेथिंग इंजिन किंवा “स्क्रॅमजेट्स” द्वारे समर्थित असतात. दोन, हायपरसॉनिक ग्लाइड वाहने जी माक 5 पेक्षा जास्त वेगाने त्यांच्या लक्ष्यांवर सरकण्यापूर्वी बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांवर सोडली जातात.
ध्‍वनीपेक्षाही अधिक वेगाला सुपरसॉनिक ( स्‍वनातीत ) असे म्‍हटले जाते. तर ध्वनीच्या वेगापेक्षा पाचपट अधिक (माक ५ ते माक २५ मर्यादेतील वेगाला ) हायपरसॉनिक वेग असे म्‍हटले जाते. प्रचंड वेग आणि उड्डाणाच्या कमी उंची याबरोबरच अन्य महत्त्‍वपूर्ण वैशिष्ट्यांमुळे हायपरसॉनिक शस्त्रे आव्हान निर्माण करतात. सध्या चीन, रशिया आणि अमेरिका अशा प्रकारची शस्त्रास्त्रे निर्माण करण्यात आघाडीवर आहेत. या देशांमध्‍ये ध्वनीच्या वेगापेक्षा पाचपट वेगाने उडणारी हायपरसॉनिक शस्त्रे तयार करण्यासाठी स्पर्धा सुरू आहे.
भारताने देखील आपली संरक्षण व्यवस्था मजबूत करण्याच्या दृष्टीने हायपरसॉनिक शस्त्रे विकसित करण्यासाठी २०१९ पासूनच प्रयत्न सुरू केले आहेत. HSTDV ची पहिली चाचणी जून 2019 मध्ये घेतली होती. मात्र ती अयशस्वी झाली होती; परंतू दुसरी चाचणी इतकी यशस्वी झाली की, स्क्रॅमजेट-चालित ‘क्रूझ व्हेईकल’ किंवा HSTDV ने ‘लाँच’पासून वेगळे झाल्यानंतर माय ६ वेगाने 22-23 सेकंदांसाठी उड्डाण केले. हायपरसॉनिक शस्त्रे विकसित करण्यासाठी दीर्घ कालावधीच्या फ्लाइट चाचण्या किमान काही मिनिटे आवश्यक असतील, पुढील पाच ते सहा वर्षांनी ही शस्त्रे प्रत्यक्षात येऊ शकतात.
HSTDV : संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांचे हायपरसॉनिक शस्त्रे विकसित करण्याचे निर्देश
स्वदेशी तंत्रज्ञानाने हायपरसॉनिक शस्त्रे विकसित करण्याचा हेतू संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांनी डिसेंबर 2021 मध्येच स्पष्ट केला होता. जेव्हा त्यांनी DRDO ला अशी शस्त्रास्त्रे विकसित करण्याचे निर्देश दिले होते. चीनने जुलैमध्ये हायपरसॉनिक ग्लाईड वाहन आणि वॉरहेड वाहून नेणाऱ्या आण्विक-सक्षम क्षेपणास्त्राची चाचणी केल्यानंतर हे निर्देश दिले होते. अण्वस्त्रांसह हायपरसॉनिक शस्त्रे विकसित करण्यात चीन अमेरिकेच्याही पुढे आहे. चीन आणि रशिया या दोन्ही देशांना अणु वॉरहेड्ससह वापरण्यासाठी वायुगतिकीयदृष्ट्या मॅन्युव्हरेबल हायपरसोनिक शस्त्रे तयार करण्यात अमेरिकेपेक्षा पुढे असल्याचे मानले जाते.
सध्या भारतीय सशस्त्र दलांजवळ आधीच रशियासोबत विकसित केलेली पारंपारिक रामजेट-शक्तीवर चालणारी ब्रह्मोस सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्रे आहेत. त्यांची स्ट्राइक रेंज मूळ 290-km वरून 450-km पर्यंत वाढवण्यात आली आहे.
हेही वाचा :