उद्धव ठाकरे यांच्या प्रकरणातून धडा, नड्डा यांचे वक्तव्य की आरसीपी सिंह? जाणून घ्या नितीश कुमार यांच्या बदलाची पाच मोठी कारणे

पुढारी ऑनलाईन: बिहारमध्ये विधानसभा निवडणुकीनंतर अवघ्या अडीच वर्षांनी भाजप-जेडीयू आघाडीत तेढ निर्माण झाला आहे. एनडीएमध्ये मानसन्मान मिळत नसल्याची चर्चा करत मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांनी पुन्हा एकदा आघाडीतून बाहेर पडण्याची घोषणा केली. नितीश कुमार यांनी पक्ष बदलण्याची घोषणा करण्याची गेल्या पाच वर्षांतील ही दुसरी वेळ आहे. दरम्यान, नितीशकुमार यांना हा निर्णय घेण्यास का भाग पाडले हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. पाच वर्षांपूर्वी भाजपमध्ये येण्याची घोषणा करणाऱ्या नितीशकुमारांनी युती तोडण्याची घोषणा करण्याची कोणती कारणे होती? याशिवाय युती तुटण्यासाठी जेडीयूकडून भाजपला जबाबदार का धरले जात आहे? जाणून घेऊया ती पाच कारणे…

1. निर्णय घेण्याचे स्वातंत्र्य न मिळणे

2020 च्या विधानसभा निवडणुका भाजप आणि जेडीयूने एकत्र लढल्या. या निवडणुकीत भाजपला 75 जागा मिळाल्या, तर जेडीयूला फक्त 43 जागांवर समाधान मानावे लागले. म्हणजेच यावेळी भाजप सरकारमध्ये मोठ्या भावाच्या भूमिकेत होता. या परिस्थितीचा फायदा भाजपनेही घेतला. नितीश कुमार सरकारमध्ये मुख्यमंत्री राहिले, परंतु भाजपने आपले नियंत्रण राखण्यासाठी दोन उपमुख्यमंत्री ठेवले. याद्वारे बिहार सरकारमधील नितीशकुमार यांच्या एकहाती नेतृत्वाला आव्हान देण्याचा प्रयत्न करण्यात आला.

याशिवाय भाजपने नितीश कुमार यांचे दीर्घकाळचे साथीदार आणि माजी उपमुख्यमंत्री सुशील मोदी यांना बिहारच्या राजकारणातून राष्ट्रीय राजकारणात पाठवले. भाजपच्या या पावलांनंतर नितीश यांच्यासाठी सरकारवर पूर्णपणे नियंत्रण ठेवणे कठीण जात होते. सुशील मोदींच्या अनुपस्थितीत नितीश यांना स्वेच्छेने कॅबिनेट मंत्री निवडणे अवघड होते, असे म्हटले जाते. त्यांचा मुद्दा भाजपपर्यंत पोहोचवता आला नाही. बिहारच्या राजकारणात अशा प्रकारे स्वातंत्र्य न मिळाल्याने नितीश कुमार यांच्यासाठी जेडीयूचे नेतेही डळमळू लागले होते आणि वेळोवेळी ते भाजपबद्दल अनेक प्रकारची वक्तव्ये करत होते.

2. विधानसभा अध्यक्षांवर नाराजी

या वर्षी मार्चमध्ये भाजप आणि जेडीयू संबंधातील दरीची पहिली झलक दिसली. खरं तर, विधानसभेच्या अधिवेशनादरम्यान एका प्रसंगी मुख्यमंत्री नितीश कुमार आणि सभापती विजय सिन्हा यांच्यात जोरदार खडाजंगी झाली होती. बिहारच्या लखीसरायमध्ये ५० दिवसांत ९ जणांच्या हत्येच्या चर्चेशी हे प्रकरण संबंधित होते. विधानसभा अध्यक्ष विजय सिन्हा यांच्या मतदारसंघाचा प्रश्न भाजप आमदाराने उपस्थित केला होता. यावर सरकारला उत्तर देणे कठीण झाले. भाजपने उपस्थित केलेल्या या मुद्द्यामुळे विरोधकांनाही सरकारला विरोध करण्याची संधी मिळाली.

अखेर मुख्यमंत्री नितीशकुमार यांनी या प्रकरणाबाबत विधानसभेत दिवसेंदिवस होणाऱ्या गदारोळावर संताप व्यक्त केला. अशा चर्चेला परवानगी देऊन संभ्रम निर्माण केला जातो, असे आक्रमकपणे त्यांनी सभापतींना सांगितले. मात्र, सभापती विजय सिन्हा यांनीही नितीश यांना प्रत्युत्तर देताना सांगितले की, ही माझ्या क्षेत्राची बाब आहे आणि मी जेव्हाही त्या भागात जातो तेव्हा तक्रारी येतात. नितीश आणि सिन्हा यांच्यातील नाराजी इतकी वाढली की मुख्यमंत्र्यांनी त्यांच्यावर संविधानाचे उल्लंघन केल्याचा आरोपही केला. या घटनेपासून नितीश कुमार हे भाजपकडून सभापतींना हटवण्याची मागणी करत असल्याचे मानले जाते.

3. नड्डा यांचे वक्तव्य

10 दिवसांपूर्वी म्हणजेच 31 जुलै रोजी भाजप अध्यक्ष जेपी नड्डा यांच्या वक्तव्याने बिहारमधील राजकीय खळबळ वाढली होती. त्यादिवशी नड्डा पक्षाच्या अनेक कार्यक्रमात सहभागी होण्यासाठी बिहारमध्ये आले होते. त्यात ते म्हणाले की, स्थानिक पक्ष भविष्यात टिकणार नाहीत. “मी वारंवार सांगतो की बघा, ही विचारधारा नसती, तर आपण एवढी मोठी लढाई लढू शकलो नसतो. सर्व (इतर राजकीय पक्ष) नष्ट झाले, संपले आणि जे झाले नाहीत तेही होणार आणि फक्त भाजपच राहणार”. भाजपच्या विरोधात लढण्यासाठी एकही राष्ट्रीय पक्ष उरलेला नाही. आमची खरी लढाई कुटुंबवाद आणि घराणेशाहीशी आहे.”

जेपी नड्डा यांच्या या वक्तव्यानंतर नितीशकुमार बिहारमधील भाजपच्या इराद्यांबाबत चांगलेच सावध झाल्याचे मानले जात आहे. 2020 नंतर, 2024 च्या निवडणुकीत भाजप अधिक जोरदारपणे लढेल आणि जेडीयूशिवाय सरकार स्थापन करण्याचा दावा करेल, असे जेडीयू प्रमुखांना वाटले. उमेश कुशवाह यांच्यासह जेडीयूच्या इतर काही नेत्यांच्या वक्तव्यावरून नितीश यांच्या भीतीला पुष्टी मिळाली. महाराष्ट्रात नुकत्याच झालेल्या शिवसेना फुटीवरून नितीश यांची चिंता वाढली होती.

4. शिंदे, सिंधिया, पायलट यांच्या एपिसोडमधून घेतला धडा

जेडीयूला एनडीए आघाडीपासून वेगळे करण्याचा निर्णय कठीण होणार होता. मात्र, गेल्या दोन महिन्यांतील महाराष्ट्रातील एकूण घडामोडींनी नितीश अधिक सावध झाले. किंबहुना महाराष्ट्राप्रमाणेच बिहारमध्येही भाजप डाव खेळण्याचा प्रयत्न करेल, अशी शंका नितीश यांना होती. महाराष्ट्रात सरकार स्थापन करण्यासाठी भाजपने शिवसेनेत बंडखोरी करून पक्षाचे दोन तुकडे करून भक्कम गटाला पाठिंबा दिला, त्याचप्रमाणे भाजप जेडीयू छावणीत तेढ निर्माण करू शकेल, अशी भीती नितीश यांना होती.

याशिवाय मध्य प्रदेश, कर्नाटक आणि राजस्थानमध्ये गेल्या काही वर्षांत भाजपच्या बाजूने सरकार बदलल्याचे आरोप होत आहेत. मध्य प्रदेशात काँग्रेस नेते सिंधिया यांना फोडून पक्षाने सरकार स्थापन केले, तर कर्नाटकात काँग्रेस-जेडीएस युती तुटल्यानंतर पक्षाने सरकार स्थापनेसाठी प्रत्येक युक्ती लढवली. सचिन पायलट यांनी मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांच्याविरोधात बंड केल्यावर राजस्थानमध्ये असाच प्रयत्न केल्याचा आरोप भाजपवर करण्यात आला होता. मात्र, पायलट यांना उपमुख्यमंत्री पदावरून हटवल्यानंतरही राजस्थानमध्ये सरकार बदलणे कठीण झाले आहे.

5. आरसीपी सिंह

आरसीपी सिंह आणि भाजपशी त्यांची वाढती जवळीक यामुळे अलीकडच्या काळातील घडामोडी आणि भाजपच्या हेतूंबद्दल नितीश यांच्या संशयाला पुष्टी मिळाली. प्रत्यक्षात जेडीयूने केंद्र सरकारमध्ये मंत्रिमंडळात स्थान घेण्यास नकार दिला तेव्हा नितीश यांच्या जवळचे आरसीपी सिंह पोलाद मंत्री झाले. असे मानले जाते की केंद्रात असताना भाजपने आरसीपी यांच्याशी जवळीक साधण्याचा प्रयत्न केला. यानंतरच नितीश यांना त्यांच्यापासून धोका वाटू लागला. दोन महिन्यांपूर्वी नितीश यांनी राज्यसभा निवडणुकीसाठी आरसीपी सिंग यांना उमेदवारी न देता हा धोका टाळला. रिपोर्ट्सनुसार, नितीश कुमार यांच्या हातात अशा काही ऑडिओ टेप्सही सापडल्या होत्या, ज्यामध्ये भाजप आणि आरसीपी सिंह यांच्यात जेडीयू तोडण्याबाबत चर्चा सुरू होती.

मात्र, असे असतानाही नितीश कुमार यांनी आरसीपी सिंह यांच्यावर पक्षात फूट निर्माण केल्याचा संशय व्यक्त केला. नितीश यांनी या वर्षाच्या सुरुवातीला या धमक्यांना सामोरे जाण्याची तयारी केली होती, जेव्हा जेडीयूने पक्षविरोधी कारवायांसाठी आरसीपी यांच्या जवळच्या चार नेत्यांना बाहेरचा रस्ता दाखवला होता. नितीश यांनी पक्षातील संभाव्य फूट पाडण्याचे प्रयत्न रोखण्यासाठी आरसीपी सिंह यांना भ्रष्टाचार संबंधित आरोपांवर कारणे दाखवा नोटीस बजावली. जेडीयूकडून त्यांची विश्वासार्हता डागाळण्याच्या अशा प्रयत्नांनंतर अखेर आरसीपीनेच पक्षाचा राजीनामा दिला. अशा प्रकारे पक्षात फूट पाडण्याच्या प्रयत्नांना लगाम घालण्याचा नितीश यांनी पुरेपूर प्रयत्न केला आहे.