National space day | सुनीता, तू परत कधी येणार..?

पुणे : आशिष देशमुख

सुनीता विल्यम्स, तू परत कधी येणार? अशी चौकशी करणारे रोज लाखो ई-मेल सध्या 'नासा'च्या संकेतस्थळावर पडत आहेत. तिची सर्वाधिक चौकशी आबालवृद्ध भारतीय करीत आहेत. कारण ती भारतीय वंशाची आहे. 'स्टारलाइनर' या अमेरिकेच्या खासगी यानातून गेलेली सुनीता व तिचा सहकारी बुच विल्मोर हे दोन महिन्यांपासून अंतराळात अडकले आहेत.

(National space day)

जगभरातून त्यांच्या पृथ्वीवर सुखरूप आगमनासाठी कोट्यवधी लोक प्रार्थना करीत आहेत. आज, २३ ऑगस्टला राष्ट्रीय अंतराळ दिन आपण साजरा करीत आहोत. या निमित्ताने अंतराळातील मोहिमेचा हा ताजा आढावा...

अमेरिकेच्या 'नासा'त अंतराळवीर म्हणून काम करणारी सुनीता विल्यम्स वयाच्या ५९ व्या वर्षी अंतराळात जून महिन्यात गेली. ही मोहीम फक्त आठ दिवसांची होती; मात्र परतीच्या प्रवासात यानात बिघाड झाल्याने ती व तिचे ६१ वर्षीय सहकारी बुच विल्मोर दोन महिन्यांपासून अंतराळात अडकले आहेत. यान सुमारे वर्षभर अंतराळात थांबू शकते; पण अंतराळवीरांनी जो अन्नसाठा नेला आहे तो संपत आला तर काय? याचा विचार करून अमेरिकेने रशियाच्या सहाय्याने एक मानवरहित यान त्यांना अन्न पुरवठा घेऊन पाठवले आहे.

काही भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांशी जेव्हा संवाद साधला तेव्हा या मोहिमेची वेगळी बाजू सांगितली. त्यांच्या मते, सुनीता विल्यम्सची ही मोहीम 'नासा'कडून नाही. 'स्टारलाइनर' ही खासगी कंपनी आहे.

त्यामुळे हे यान परत आणण्याची जणू स्पर्धाच लागली आहे. जी कंपनी हे यान परत आणेल तिचा उदो उदो होऊन शेअर बाजारात तिचा भाव वधारेल. त्यामुळे स्टारलाइनर कुणाची मदत घेण्यास तयार नाही. त्यांनी यानात बिघाड झाल्यावर फक्त 'नासा'ची मदत घेतली आहे.

पृथ्वीच्या कवचापर्यंत सुरक्षितपणे पोहोचण्यासाठी बोईंग स्टारलाइनरला सर्वात तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत परिस्थिती पूर्ण करावी लागेल. जोपर्यंत कॅप्सूलला वातावरणात प्रवेश करण्यासाठी योग्य कोपरा आहे,

तोपर्यंत सर्व काही ठीक होईल. परंतु जर ते योग्य नसेल तर एक बाजू उडेल किंवा थर फुटेल. या स्थितीत त्यांना फक्त ९६ तास ऑक्सिजनचा पुरवठा होईल, ज्यामध्ये त्यांना जागे राहणे खूप कठीण जाईल.

सुनीता विल्यम्स आणि बुच विल्मोर हे गेल्या दोन महिन्यांपासून अंतराळात अडकले आहेत. बोईंगच्या स्टारलाइनरवर केवळ आठ दिवसांच्या अंतराळ मोहिमेवर गेलेले हे दोन अंतराळवीर त्यांच्या यानातील बिघाडामुळे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर आहेत.

तेथून त्यांना परत आणण्यासाठी 'नासा'ने स्पेसएक्सच्या ड्रॅगन कॅप्सूलची मदत घेण्याची योजना आखली आहे; पण या योजनेद्वारे त्यांना परत आणले तर ते फेब्रुवारी किंवा मार्च २०२५ पर्यंत पृथ्वीवर परत येऊ शकतील. इतके दिवस अंतराळातील सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणात राहणे दोन्ही प्रवाशांसाठी सुरक्षित नाही.

नासाच्या अहवालानुसार, दोन्ही प्रवाशांना हळूहळू आरोग्याशी संबंधित अनेक समस्यांचा सामना करावा लागत आहे. स्टारलाइनरवर काम सुरू आहे आणि ते आपत्कालीन परिस्थितीत प्रवाशांना परत आणण्यास सक्षम आहे, असे विधान बोईंगकडून आले असले तरी, ते कोणत्याही शक्यतांचा जाळ्यात अडकू इच्छित नाही म्हणून ते 'नासा'ची मदत घेत आहेत.