‘देवदर्शनासह अभयारण्याचा भीमाशंकरमध्ये घ्या आनंद
अशोक शेंगाळे :
भीमाशंकर (पुणे ) : सह्याद्री पर्वतरांगांतील एका उत्तुंग शिखरावर वसलेले घनदाट अभयारण्य भीमाशंकर. जंगलातच बारा ज्योतिर्लिंगापैकी एक सहावे भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग येथे आहे. या जंगलातूनच प्रमुख भीमा नदी उगम पावते. देशातून बारमाही लाखोंच्या संख्येने भक्त भाविक, पर्यटक येथे येतात. महाशिवरात्र व श्रावण महिन्यात दर्शनासाठी आणि पावसाळी पर्यटनासाठी गर्दीचा महापूर येथे येतो. भीमाशंकरचे मंदिर कोरीव काळ्या दगडांमध्ये 12 व्या शतकाच्या मध्यकाळात बांधले आहे. उन्हाळी पर्यटनाला येथे मोठ्या प्रमाणात वाव आहे.
भीमाशंकर येथे प्राचीन काळापासून हेमाडपंथी शैलीचे मंदिर आहे. येथे शिवपार्वती हे अर्ध्या भागात वसल्याने नटेनारेश्वर असेही म्हटले जाते. येथे भीमा नदीची उत्पत्ती शंकराच्या घामापासून झाली आहे. त्यामुळे भीमेचे उगमस्थानच येथे आहे. पवित्र शिवलिंगाचे दर्शन घेऊन पायर्‍यांनी वर आल्यावर कळमजाईमातेचे मंदिर आहे. तेथील दर्शन घेतल्यानंतरच पूर्ण दर्शन होते, आशी आख्यायिका आहे. अनादी काळापासून येथे महाशिरात्री व श्रावण महिन्यात यात्रोत्सव असतो.
शेकरू या मोठ्या खारीसाठीदेखील हे अभयारण्य प्रसिध्द आहे. भीमाशंकर मंदिर व जंगल परिसरात अनेक ऐतिहासिक वास्तू व ठिकाणे आहेत. यामध्ये मंदिराबाहेर असलेली पोर्तुगीज काळातील घंटा, घंटेला लागून असलेले शनिमंदिर, मंदिराजवळचे गोरक्षनाथ मंदिर, तसेच सुरुवातीला असलेले कळमजाई मंदिर ही प्राचीन मंदिरे आहेत. भीमाशंकर अभयारण्यात हनुमान तळे या ठिकाणी हनुमान व अंजनीमातेचे मंदिर आहे. जंगलात गुप्त भीमाशंकर हे ठिकाण असून, येथे साक्षीविनायकाचे मंदिर आहे. नागफणी, मुंंबई पॉइंट, मंदिराजवळून उगम पावलेली भीमा नदी तेथेच गुप्त झाली व या गुप्त भीमाशंकर ठिकाणाहून पुन्हा पुढे वाहू लागली, अशी आख्यायिका आहे.
