नवी दिल्ली: उन्हाळ्याच्या तडाख्यातून आणि रोजच्या कामातून त्वचेचे संरक्षण करण्यासाठी आपण सगळेच सनस्क्रीन वापरतो. पण, माझा सनस्क्रीन खरोखरच प्रभावी आहे का आणि एसपीएफ (SPF) विषयी सध्या जे नवे प्रश्न उपस्थित होत आहेत, त्यामागे नेमके काय कारण आहे, असे प्रश्न अनेकांच्या मनात आहेत.
वैज्ञानिक संशोधनानुसार, सनस्क्रीनचा नियमित वापर त्वचेचे वृद्धत्व (एजिंग) नियंत्रित ठेवण्यासाठी आणि त्वचा कर्करोगावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे. विविध अभ्यासातून असे सिद्ध झाले आहे की, सूर्यकिरणांमुळे होणाऱ्या त्वचेच्या वृद्धत्वापैकी जवळपास ९० टक्के वृद्धत्व हे यूव्ही (UV) किरणांमुळे होते. त्यामुळे, तज्ज्ञ सनस्क्रीनला सर्वात प्रभावी 'अँटी-एजिंग शस्त्र' मानतात.
तज्ज्ञ एसपीएफ ३० किंवा त्याहून अधिक असलेला ब्रॉड-स्पेक्ट्रम सनस्क्रीन वापरण्याची शिफारस करतात. ब्रॉड-स्पेक्ट्रम सनस्क्रीन त्वचेला यूव्हीए (UVA) आणि यूव्हीबी (UVB) अशा दोन्ही प्रकारच्या हानिकारक किरणांपासून संरक्षण देतो, जे त्वचेच्या कर्करोगाचा धोका वाढवू शकतात.
अलीकडील काही वैज्ञानिक अभ्यासांमध्ये एक नवीन चिंता समोर आली आहे. त्यानुसार, उच्च एसपीएफ असलेल्या सनस्क्रीनचा नियमित वापर केल्यास शरीरातील व्हिटॅमिन डीची पातळी कमी होऊ शकते.
एका नवीन क्लिनिकल ट्रायलमध्ये, दररोज उच्च एसपीएफ सनस्क्रीन वापरणाऱ्या व्यक्तींमध्ये व्हिटॅमिन डीची कमतरता इतरांच्या तुलनेत जास्त प्रमाणात आढळली (४६% विरुद्ध ३७%). याचा अर्थ, सनस्क्रीनमुळे त्वचेला सूर्याच्या हानीकारक किरणांपासून संरक्षण मिळत असले, तरी व्हिटॅमिन डी निर्मितीवर परिणाम होऊ शकतो.
यावर उपाय म्हणून, त्वचा कर्करोगापासून संरक्षण करताना व्हिटॅमिन डीची कमतरता टाळण्यासाठी डॉक्टर आणि तज्ज्ञ व्हिटॅमिन डी सप्लिमेंट घेण्याचा सल्ला देतात.
सनस्क्रीन वापरताना योग्य परिणाम मिळण्यासाठी आणि आरोग्य संतुलन राखण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे:
ब्रॉड-स्पेक्ट्रम (यूव्हीए आणि यूव्हीबीपासून संरक्षण देणारा) असलेला सनस्क्रीनच निवडा.
एसपीएफ ३० किंवा त्यापेक्षा जास्त असलेला सनस्क्रीन वापरा.
सूर्यप्रकाशात जास्त वेळ घालवायचा असल्यास, दर २-३ तासांनी सनस्क्रीन पुन्हा लावा.
केवळ सनस्क्रीनवर अवलंबून न राहता, टोपी, गॉगल्स आणि अंग झाकणारे कपडे वापरून अतिरिक्त संरक्षण घ्या.
काही औषधे (विशेषतः काही अँटिबायोटिक्स) घेतल्यास त्वचा सूर्यप्रकाशास अधिक संवेदनशील होते, अशा वेळी सनस्क्रीन वापरणे अत्यावश्यक आहे.
सनस्क्रीन हा त्वचेच्या आरोग्यासाठी आणि त्वचेच्या कर्करोगाला रोखण्यासाठी अत्यावश्यक आहे यात शंका नाही, पण त्याचा वापर करताना व्हिटॅमिन डीची पातळी देखील लक्षात ठेवावी लागेल. त्वचा तज्ज्ञांच्या मते, सनस्क्रीनचा योग्य वापर आणि आवश्यक असल्यास व्हिटॅमिन डी सप्लिमेंट घेणे हे दोन्हीही सध्याच्या काळात महत्त्वाचे ठरले आहे. सूर्यकिरणांपासून संरक्षणासाठी सनस्क्रीन हा अत्यंत विश्वासार्ह उपाय आहे, परंतु त्याचा वापर योग्य पद्धतीने आणि तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानुसार करणे आवश्यक आहे.
