नवी दिल्ली: सोशल मीडियावर सध्या 2 ऑगस्ट रोजी होणाऱ्या सूर्यग्रहणाविषयीच्या बातम्या वेगाने पसरत आहेत. या दिवशी शतकातील सर्वात मोठे सूर्यग्रहण दिसणार असल्याचा दावा केला जात आहे. मात्र, या दाव्यांमध्ये कोणतेही तथ्य नसून अमेरिकेची अंतराळ संशोधन संस्था 'नासा'ने (NASA) यामागील सत्य समोर आणले आहे. 2 ऑगस्ट रोजी खग्रास सूर्यग्रहण होणार आहे, पण ते या वर्षी किंवा 2025 मध्ये नसून थेट 2027 मध्ये दिसणार आहे.
समाजमाध्यमांवर पसरलेल्या माहितीमुळे लोकांमध्ये संभ्रम निर्माण झाला होता. मात्र, नासाने स्पष्ट केले आहे की, ज्या सूर्यग्रहणाची चर्चा होत आहे, ते या वर्षी नसून, तब्बल दोन वर्षांनी म्हणजेच 2 ऑगस्ट 2027 रोजी दिसणार आहे. हे ग्रहण इतके खास असेल की, त्याला 'शतकातील ग्रहण' (Eclipse of the Century) म्हटले जात आहे. चला तर मग, या खगोलीय घटनेबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
जेव्हा चंद्र हा सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यामध्ये येतो, तेव्हा सूर्याचा प्रकाश पृथ्वीपर्यंत पोहोचण्यास अडथळा निर्माण होतो. या स्थितीला 'सूर्यग्रहण' म्हटले जाते. ही घटना केवळ अमावस्येच्या दिवशीच घडते. सूर्यग्रहणाचे मुख्य प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
खग्रास सूर्यग्रहण (Total Solar Eclipse): जेव्हा चंद्र सूर्याला पूर्णपणे झाकून टाकतो, तेव्हा खग्रास सूर्यग्रहण होते.
कंकणाकृती सूर्यग्रहण (Annular Solar Eclipse): जेव्हा चंद्र सूर्याच्या मधोमध येतो, पण आकाराने लहान दिसत असल्याने सूर्याची वर्तुळाकार तेजस्वी कडा दिसते, त्याला कंकणाकृती ग्रहण म्हणतात.
खंडग्रास सूर्यग्रहण (Partial Solar Eclipse): जेव्हा चंद्र सूर्याच्या काही भागालाच झाकतो, तेव्हा खंडग्रास सूर्यग्रहण दिसते.
संकरित सूर्यग्रहण (Hybrid Eclipse): ही एक दुर्मिळ घटना आहे, ज्यात ग्रहण काही ठिकाणी खग्रास तर काही ठिकाणी कंकणाकृती दिसते.
नासाच्या अहवालानुसार, 2 ऑगस्ट 2027 रोजी एक विशेष खग्रास सूर्यग्रहण दिसणार आहे. या ग्रहणाला 'महान उत्तर आफ्रिकी ग्रहण' असेही म्हटले जात आहे, कारण ते आफ्रिका खंडातील अनेक देशांमधून स्पष्टपणे दिसेल.
दृष्यमानता: हे ग्रहण स्पेन, मोरोक्को, अल्जेरिया, ट्युनिशिया, लिबिया, इजिप्त, सौदी अरेबिया, येमेन आणि सोमालिया यांसारख्या देशांमध्ये दिसेल.
कालावधी: या ग्रहणाचा कालावधी तब्बल ६ मिनिटे २३ सेकंद असेल, जो अत्यंत दुर्मिळ मानला जातो.
ऐतिहासिक महत्त्व: शास्त्रज्ञांच्या मते, इतक्या मोठ्या कालावधीचे खग्रास सूर्यग्रहण पुन्हा पाहण्यासाठी सुमारे १०० वर्षे वाट पाहावी लागेल. काही तज्ज्ञांच्या मते, असे ग्रहण थेट 2114 सालीच पाहायला मिळू शकते.
नासाच्या माहितीनुसार, या वर्षी 2 ऑगस्ट रोजी कोणतेही सूर्यग्रहण नाही. मात्र, आगामी काळात काही ग्रहणे होणार आहेत, पण ती भारतातून दिसणार नाहीत.
21 सप्टेंबर 2025: खंडग्रास सूर्यग्रहण (ऑस्ट्रेलिया, अंटार्क्टिका आणि पॅसिफिक महासागर क्षेत्रात दिसेल).
17 फेब्रुवारी 2026: कंकणाकृती सूर्यग्रहण (अंटार्क्टिका आणि दक्षिण अमेरिकेच्या काही भागांत दिसेल).
12 ऑगस्ट 2026: खग्रास सूर्यग्रहण (ग्रीनलँड, आइसलँड, स्पेन, रशिया आणि पोर्तुगालच्या काही भागांत दिसेल).
सोशल मीडियावरील अफवांवर विश्वास न ठेवता, वैज्ञानिक माहितीवर अवलंबून राहणे महत्त्वाचे आहे. 2027 साली होणाऱ्या या ऐतिहासिक ग्रहणाची खगोलप्रेमी आतापासूनच आतुरतेने वाट पाहत आहेत. सूर्यग्रहण ही एक सुंदर खगोलीय घटना असली तरी, ती उघड्या डोळ्यांनी पाहणे अत्यंत धोकादायक ठरू शकते. त्यामुळे खालील काळजी घेणे आवश्यक आहे:
आपल्या परिसरात ग्रहणाची नेमकी वेळ आणि स्थिती जाणून घ्या.
ग्रहण पाहण्यासाठी केवळ प्रमाणित सोलर व्ह्यूइंग ग्लासेस किंवा हँडहेल्ड सोलर व्ह्यूअरचाच वापर करा.
घरातील सामान्य सनग्लासेस, एक्स-रे फिल्म किंवा वेल्डिंग ग्लास वापरू नका.
ज्या ठिकाणाहून आकाश निरभ्र दिसेल, अशा जागेची निवड करा.
