कसुरी मेथी (Kasuri Methi) हा भारतीय स्वयंपाकघरातील एक महत्त्वाचा घटक आहे. तिच्या विशिष्ट सुवासामुळे आणि किंचित कडवट चवीमुळे कोणत्याही भाजी किंवा पदार्थाचा चविष्टपणा दुप्पट होतो. विशेषतः पंजाबी भाज्या, पराठे आणि कढीमध्ये ती आवर्जून वापरली जाते.
बाजारात विकत मिळणारी कसुरी मेथी महाग असते आणि तिच्या शुद्धतेबद्दल शंका असू शकते. पण तुम्हाला माहिती आहे का, तुम्ही अगदी सोप्या पद्धतीने आणि कमी खर्चात ही सुगंधी कसुरी मेथी घरच्या घरी तयार करू शकता?
कसुरी मेथी म्हणजे सुकवलेली मेथीची पाने (Dried Fenugreek Leaves). ती सहसा हिवाळ्यात (मेथीचा हंगाम) ताजी मेथी बाजारात मुबलक असताना बनवली जाते. योग्य प्रकारे साठवून ठेवल्यास, तुम्ही वर्षभर तिचा वापर करू शकता.
कसुरी मेथी तयार करण्यासाठी दोन मुख्य पद्धती आहेत: मायक्रोवेव्ह (Microwave) वापरून आणि सूर्यप्रकाश/पंख्याची हवा वापरून.
मायक्रोवेव्ह वापरल्यास कसुरी मेथी केवळ ५ ते १० मिनिटांत तयार होते.
मेथी निवडा आणि धुवा:
ताजी आणि लहान पानांची हिरवी मेथी निवडा.
पानांचे देठ बाजूला करा आणि फक्त पाने ठेवा.
पाने स्वच्छ पाण्याने २-३ वेळा चांगली धुवून घ्या.
धुवून झाल्यावर ती चाळणीवर किंवा कापडावर ठेवून थोडे पाणी निथळू द्या.
मायक्रोवेव्ह करा:
मायक्रोवेव्ह ट्रेवर मेथीची पाने पातळ थरात पसरवा.
मायक्रोवेव्ह हाय टेम्परेचरवर (High Temperature) ३ मिनिटांसाठी चालवा.
ट्रे बाहेर काढा आणि पाने हलवून घ्या (फिरवा).
पुन्हा ३ मिनिटे मायक्रोवेव्ह करा.
मेथी पूर्णपणे कोरडी झाली नसेल, तर पुन्हा २ मिनिटे मायक्रोवेव्ह करा. पाने कुरकुरीत झाली पाहिजेत.
साठवून ठेवा:
मेथी पूर्णपणे थंड झाल्यावर हाताने हलके कुस्करून (Crush) घ्या.
ती हवाबंद डब्यात (Airtight Container) भरून ठेवा.
ज्यांच्याकडे मायक्रोवेव्ह नाही, ते ही पद्धत वापरू शकतात.
मेथी निवडा आणि धुवा.
वरीलप्रमाणेच मेथी निवडून, देठ काढून, स्वच्छ धुवून घ्या.
पाणी निथळून झाल्यावर, पाने एका वर्तमानपत्रावर किंवा स्वच्छ कापडावर पसरवा.
सुकवा:
ती पाने पंख्याच्या हवेखाली किंवा सूर्यप्रकाशात (उन्हात) २ ते ३ दिवस पूर्णपणे कुरकुरीत होईपर्यंत सुकवा. मेथीमध्ये ओलसरपणा अजिबात राहू नये.
साठवून ठेवा:
मेथी चांगली सुकल्यावर ती हाताने कुस्करून घ्या.
ती देखील हवाबंद डब्यात ठेवा, जेणेकरून तिचा सुगंध टिकून राहील.
उत्तम स्वाद: कसुरी मेथी पदार्थांना हॉटेलसारखी खास चव आणि सुगंध देते.
आरोग्यासाठी उपयुक्त: यात लोह (Iron) भरपूर असल्याने अॅनिमिया (रक्तक्षय) मध्ये फायदेशीर ठरते.
यात फायबर्स असल्याने पचनक्रिया सुधारते आणि बद्धकोष्ठता कमी होते.
ती मधुमेहाच्या (Diabetes) रुग्णांसाठीही उपयुक्त आहे.
पनीर बटर मसाला, दाल मखनी अशा ग्रेव्हीच्या भाज्यांमध्ये कसुरी मेथी वापरली जाते.
मेथी पराठा, ठेपला, पुरी बनवताना देखील चवीसाठी कसुरी मेथी पिठात मिसळली जाते.
आमटी, कढी किंवा बटाट्याच्या भाजीत चवीसाठी वापर केला जातो.
