महेश कोळी
मार्क झुकेरबर्ग यांच्या 'मेटा'ने 'ट्विटर'ला शह देण्याच्या उद्देशाने 'थ्रेडस्' नावाचे नवे व्यासपीठ उपलब्ध करून दिले आहे. अॅलन मस्क यांनी ताबा घेतल्यापासून 'ट्विटर'मध्ये अनेक बदल करण्यात आले असून अनेकांनी त्याविषयी नाराजीचा सूरही आळवल्याचे दिसून आले. त्यामुळेच झुकेरबर्ग यांनी जगभरातील सोशल मीडिया यूजर्ससाठी नवा पर्याय उपलब्ध करून दिला. शंभर देशांमध्ये सुरू झालेल्या 'थ्रेडस्'ची वैशिष्ट्ये काय आहेत, त्याचा ट्विटरवर काय परिणाम होईल?
थ्रेडस्… आपले विचार जगासोबत शेअर करण्यासाठी उपलब्ध झालेल्या नव्या व्यासपीठाचे हे नाव. हे नवीन अॅप स्टायलिश आणि इतरांपेक्षा वेगळे आहे. 'फेसबुक' या जगप्रसिद्ध सोशल नेटवर्किंग साईटचे संस्थापक मार्क झुकेरबर्ग यांनी हे नवे व्यासपीठ जगभरातील शंभर देशांमध्ये उपलब्ध करून दिले आहे. सोशल मीडियाच्या क्षेत्रात अशी अनेक अॅप्स उपलब्ध असताना 'थे्रडस्'ची चर्चा करण्याचे कारण म्हणजे हे थेट ट्विटरला टक्कर देणारे माध्यम म्हणून आणण्यात आले आहे. 'ट्विटर'चे नवे मालक अॅलन मस्क आणि 'मेटा'चे सर्वेसर्वा मार्क झुकेरबर्ग या आभासी जगातील दोन बड्या उद्योगपतींमध्ये 'थ्रेडस्'च्या आगमनामुळे संघर्षाची धार वाढणार आहे. थ्रेडस्वर ट्विटरची नक्कल असल्याचा होत असलेला आरोप ही बाब अधारेखित करतो.
ब्रिटिश-अमेरिकी पत्रकार आणि लेखक निक विल्टनने म्हटले आहे की, ऑक्टोबर 2008 मध्ये ट्विटरच्या सीईओ पदावरून जॅक डोर्सी यांना हटविल्यानंतर त्याचे सहकारी सहसंस्थापक बिज स्टोन आणि ईव्ह विलियम्सने फेसबुकचे सीईओ मार्क झुकेरबर्ग यांची भेट घेतली. ही काही साधारण भेट नव्हती. भविष्यात निर्माण हेाणार्या संघर्षाचे पडघम या भेटीतून वाजत होते. झुकेरबर्गच्या डोक्यात ट्विटरची मालकी मिळवण्याचा विचार होता. त्यावर झुकेरबर्ग आणि डोर्सी यांच्यात अनेक महिन्यांपासून चर्चा सुरू होती. फेसबुकला तत्कालीन काळात 50 कोटी डॉलरमध्ये ट्विटरची खरेदी करता आली नाही. मात्र त्याच वेळी झुकेरबर्गने ट्विटरसारखे प्रॉडक्ट तयार करण्याचा सूचक इशारा दिला होता. वस्तुतः झुकेरबर्गच्या मनात ही गोष्ट अनेक वर्षांपासून घोळत होती, असे आता स्पष्ट होत आहे. 'फेसबुक'चा उदय झाल्यानंतर जवळपास 15 वर्षांनंतर 5 जुलै 2023 मध्ये मेटा कंपनीने 'थ्रेडस्' अॅप लाँच केले. लाँच केल्यानंतर काही तासांतच थ्रेडस् अॅपने सर्व विक्रम मोडले. रात्रीतूनच लाखो यूजर्सनी हे अॅप मोबाईलमध्ये डाऊनलोड केले. आतापर्यंत सर्वात वेगाने वाढणारा अॅप म्हणून थ्रेडस्ची नोंद झाली. इन्स्टाग्राम प्रोफाईलवर दिसणार्या संख्येच्या आधारावर सध्या थ्रेडस् अॅपवर 9.7 कोटींहून अधिक अकाऊंटस् तयार झाल्याचे दिसत आहे. तर या अॅपची घोषणा होताच केवळ दोन तासांतच 20 लाख लोकांनी खाते उघडले होते. तर 7 तासांत 1 कोटी यूजर्सची झुंबड उडाली. पुढील केवळ 12 तासांत ही संख्या 3 कोटींच्या पुढे गेली आणि आता ती 10 कोटींच्या पुढे गेली आहे. एखादे अॅप लाँच झाल्याच्या 5 दिवसांत 10 कोटींहून अधिक लोकांनी डाऊनलोड करण्याची ही पहिलीच वेळ आहे. या विक्रमासह थ्रेडस् अॅपने चॅटजीपीटीचा सर्वात जलद डाऊनलोडिंग अॅपचा विक्रम मोडला आहे.
'ट्विटर' ही कंपनी अॅलन मस्कने ताब्यात घेतल्यानंतर त्यात करण्यात आलेल्या बदलांवरून, तसेच या कंपनीतील कर्मचारी कपातीवरून जगभरातून मस्कवर टीका होत होती. ब्ल्यू टीकसाठी शुल्क आकारणीचा निर्णय असेल किंवा अन्य काही निर्णयांमधून मस्कच्या अधिपत्याखालील ट्विटरचे भवितव्य कसे असेल याबाबत सर्वदूर चिंता व्यक्त होती. पण 'ट्विटर'ला पर्याय नसल्यामुळे सर्वांचा नाईलाज होता. क्लाऊडफ्लेयरचे सीईओ मॅथ्यू प्रिंस यांनी जानेवारी 2023 पासून ट्विटरच्या यूजर्सची संख्या कशी घटत केली याचा एक आलेख अलीकडेच शेअर केला होता आणि त्यातून लोकांची नाराजी स्पष्ट दिसून आली होती. अॅलन मस्कने अलीकडेच याबाबत एक मोठी चूक केली. 'ट्विटर'ने चालू महिन्याच्या प्रारंभीच ट्विटर पोस्ट वाचण्यावर मर्यादा आणली. यानुसार व्हेरिफाईड यूजर दिवसभरात केवळ दहा हजार पोस्टच वाचू शकतील. तसेच अनव्हेरिफाईड यूजरसाठी ही संख्या एक हजार करण्यात आली. कालांतराने अनव्हेरिफाईड नव्या यूजरसाठी ही मर्यादा आणखी कमी करून 500 वर आणली. मर्यादा लागू करणे हा एकप्रकारे 'ट्विटर'चा सेल्फ गोल ठरला. ब्लू टिक सबस्क्रिप्शन लागू केल्याने यूजरनी अन्य पर्यायांचा शोध सुरू केला. त्यावेळी ट्विटर सोडणार्यांना 'मस्टोडॉन'देखील पर्याय दिसत होता. ट्विटरचे माजी सीईओ जॅक डॉर्सीने 'ब्लू स्काय' नावाचा पर्यायही सादर केला होता. पण यापैकी कोणतेच अॅप संपूर्णपणे पर्याय म्हणून नावारूपास येऊ शकले नाही. हे काम झुकेरबर्गने थ्रेडस्च्या माध्यमातून करण्याचा प्रयत्न केला. थोडक्यात 'ट्विटर'कारांच्या मनमानीमुळे निर्माण झालेली पोकळी भरून काढण्याच्या उद्देशाने 'थ्रेडस्'चा जन्म झाला, असे म्हटल्यास गैर ठरणार नाही.
अर्थात 'इंस्टाग्राम'चे प्रमुख एडम मोसेरी यांनी या 'सोशल वॉर'बाबत मत मांडताना 'ट्विटर'ला रिप्लेस करण्यासाठी 'थ्रेडस्' आणण्यात आले नसल्याचा दावा केला आहे. ज्यांनी आयुष्यात कधीही 'ट्विटर'चा वापर केला नाही, अशा यूजर्सना एक सार्वजनिक मंच उपलब्ध करून देण्याचा हा प्रयत्न आहे, असे मोसेरी यांनी म्हटले आहे. प्रत्यक्षात, ट्विटर सोडणार्या यूजरला एक स्थान मिळवून देणे, त्यांच्या शक्तीची जाणीव करून देणे हा 'थ्रेडस्' आकाराला येण्यातील महत्त्वाचा भाग ठरला. इन्स्टाग्राम नेटवर्कच्या माध्यमातून या गोष्टी साध्य करणे त्याला सहज शक्य होते. परंतु त्यात अनेक आव्हाने होती.
सोशल नेटवर्किंग तयार करणे आणि त्याची परिणामकता वाढवणे याचा चांगला अनुभव झुकेरबर्ग कंपनीकडे आहे. त्यामुळे 'थ्रेडस्'कडून जगाच्या अपेक्षा वाढल्या आहेत. थ्रेडस् अॅप ट्विटरसारखेच आहे. तसेच इन्स्टाग्रामचे काही फिचर्सदेखील यात जोडण्यात आले आहेत. सध्या हे अॅप आयओएस आणि अँड्रॉईड प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध आहे. अॅपलच्या अॅप स्टोअर आणि गुगल प्ले स्टोअरवरून डाऊनलोड केले जाऊ शकते. याशिवाय, वापरकर्ते डेस्कटॉपवर साईटवरून देखील थ्रेडस् वापरू शकतात. थ्रेडस् यूजर्स जास्तीत जास्त 500 कॅरेक्टरसह पोस्ट करण्यास सक्षम असतील. ट्विटरवर ही मर्यादा 280 शब्द इतकी आहे. यासोबतच यूजरला फोटो आणि व्हिडीओ पोस्ट करण्याचा पर्यायही देण्यात आला आहे. सध्या 5 मिनिटांपर्यंतचे व्हिडीओ पोस्ट करता येत आहेत. भविष्यात ही मर्यादा वाढू शकते.
इन्स्टाग्राम यूजर्सना थ्रेडस्साठी वेगळे खाते तयार करण्याची आवश्यकता नाही. थ्रेडस् अॅप डाऊनलोड केल्यानंतर अॅप आपोआप लॉगिन होते. लॉग इन केल्यानंतर थ्रेडस्वरील कॉन्टॅक्टची संपूर्ण यादी दिसेल आणि त्यापैकी कोणाला फॉलो करायचे आहे हे यूजर्सना ठरवता येते. वापरकर्त्याला थ्रेडस् अॅपचे प्रोफाईल सार्वजनिक आणि खासगी ठेवण्याचे दोन्ही पर्याय देण्यात आले आहेत. सध्या तरी हे जाहिरातमुक्त अॅप आहे. पण भविष्यात या अॅपवरही जाहिराती दिसू लागतील, यात शंका नाही. थ्रेडस्चा लूक आणि फील हुबेहूब इन्स्टाग्रामप्रमाणे आहे. पण फीचर्स ट्विटरसारखे आहेत. सोशल मीडिया मरणपंथाला लागल्याची चर्चा सुरू झालेली असताना 'थे्रडस्'ने नवी संजीवनी दिली आहे. 'थ्रेडस्'ला मेटाच्या प्रचंड आर्थिक संसाधनांचा आणि इन्स्टाग्रामच्या वापरकर्त्यांच्या 200 दशलक्षांपेक्षा जास्त संख्येचा फायदा होईल.
तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील दिग्गज कंपन्यांमधील या स्पर्धात्मकतेचा आपल्याला काय उपयोग होईल असा विचार करत असाल तर ते वेडगळपणाचे ठरेल. कारण या आभासी जगात आपण नदीच्या पाण्यातून वाहत जाणार्या पानांसारखे असतो. या प्रवाहात यूजर्स हे प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष ग्राहक असतात. त्यांना सतत काही तरी नवे हवे असते. ते उपलब्ध झाले की ग्राहकपणाचा विसर पडतो. याचाच 'थ्रेडस्' किंवा भविष्यात येणार्या नव्या व्यासपीठांना -उत्पादनांना फायदा होत राहणार आहे. कारण 'डेटा इज न्यू एज ऑईल'. 'मेटा'कारांना 'थ्रेडस्'च्या माध्यमातून आणखी नवा डेटा मिळणार आहे. त्याचा कुठे आणि कसा व्यावसायिक वापर केला जाईल, हे आगामी काळात समोर येईल. पण तोपर्यंत 'थ्रेडस्' लोकप्रिय झालेली असेल. यादरम्यान प्रश्न आहे तो 'ट्विटर'चा. या माध्यमाची घसरलेली लोकप्रियता उत्तरोत्तर अशीच घसरत जाईल की 'टेस्ला'कार मस्क आपल्या स्वभावानुसार अनपेक्षित धक्कातंत्राचा वापर करून या स्पर्धेला नवे वळण देतात हे पाहावे लागेल.
