पितृपक्ष हिंदू धर्मात अत्यंत महत्त्वाचा काळ मानला जातो. हा काळ पूर्वजांसाठी समर्पित असून, या पंधरवड्यादरम्यान लोक श्राद्ध, तर्पण आणि पिंडदान करतात. या कर्मकांडाद्वारे मृतांच्या आत्म्यास शांती लाभते आणि वंशजांना त्यांचा आशीर्वाद मिळतो.
सुरूवात: ७ सप्टेंबर २०२५ (आश्विन महिन्याच्या प्रतिपदा)
समाप्ती: २१ सप्टेंबर २०२५ (पितृ अमावस्या)
या 15 दिवसांत लोक आपल्या पूर्वजांसाठी विविध कर्मकांड करतात. पण श्राद्ध करताना काही नियम पाळणे अत्यंत आवश्यक आहे; नियम दुर्लक्षित केल्यास पितृदोष निर्माण होऊ शकतो.
दुपारी श्राद्ध करणे
पितृदेवांना दुपारी पूजनीय मानले जाते, त्यामुळे श्राद्ध नेहमी दुपारी करावे. सकाळी किंवा रात्री केलेले कर्मकांड फलदायी ठरत नाही.
दक्षिणेकडे बसावे
श्राद्ध करताना दक्षिणेकडे तोंड करून बसणे आवश्यक आहे. ही दिशा पितृलोकाची दिशा मानली जाते आणि यामुळे कर्मकांड पूर्णपणे योग्य ठरतो.
सूर्यास्तानंतर श्राद्ध टाळा
पितृपक्षाशी संबंधित कर्मकांड सूर्यास्तानंतर करू नये, कारण या वेळेत केलेले श्राद्ध फळदायी ठरत नाही.
स्वतःच्या जागेवर श्राद्ध करणे
श्राद्ध नेहमी स्वतःच्या घरात किंवा जमिनीवर करावे. जर शक्य नसेल तर तीर्थस्थळ, पवित्र नदी, मंदिर किंवा पूज्य स्थळी जाऊनही श्राद्ध केले जाऊ शकते. दुसऱ्यांच्या जमिनीवर किंवा अनधिकृत ठिकाणी श्राद्ध करणे टाळावे.
ब्राह्मणांना आदराने आमंत्रित करा
श्राद्धात किमान तीन ब्राह्मणांना आमंत्रित करून सात्विक जेवण देणे अनिवार्य आहे. या पद्धतीने श्रद्धा आणि आदर व्यक्त होतो.
दान अनिवार्य
श्राद्धानंतर ब्राह्मण, गरिब किंवा गरजू प्राणी यांना अन्न, कपडे किंवा इतर वस्तू दान करणे आवश्यक आहे. दानाशिवाय श्राद्ध अपूर्ण राहते.
प्राणी आणि पक्ष्यांसाठी अन्न राखा
गाय, कुत्रा, मुंग्या, कावळ्यासाठी जेवण ठेवणे श्राद्धाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या प्राण्यांना अन्न पोहोचवणे पूर्वजांपर्यंत अन्न पोहोचण्याचे माध्यम मानले जाते.
कुश आणि तीळ वापरणे आवश्यक
श्राद्ध विधीत कुश आणि तीळ अनिवार्य घटक आहेत. हे पूर्वजांच्या आत्म्याला समाधान मिळवण्यासाठी आवश्यक मानले जाते.
घरात पवित्रता आणि शांती राखा
श्राद्धाच्या दिवशी घरात शांती, संयम आणि आदर राखणे अत्यंत आवश्यक आहे. राग, भांडणे किंवा वादामुळे श्राद्ध फळदायी ठरत नाही.
स्वच्छता, संयम आणि समर्पण
नखे, केस किंवा दाढी कापणे टाळावे. साधकाने संयमी राहून पूर्वजांचे श्राद्ध करणे आवश्यक आहे.
पूर्वजांचे संतुष्ट राहणे आणि आशीर्वाद मिळवणे.
पितृदोष टाळणे आणि कुटुंबात शांती राखणे.
मृत आत्म्यांच्या शांतीसाठी धर्मीय कर्तव्य पार पाडणे.
येथे दिलेली माहिती ही केवळ धार्मिक श्रद्धा आणि परंपरेवर आधारित आहे. पुढारी कोणत्याही प्रकारच्या श्रद्धा, धार्मिक माहिती किंवा विधींची शास्त्रीय पुष्टी करत नाही. दिलेली माहिती केवळ वाचकांच्या माहितीसाठी आहे. कोणतेही धार्मिक नियम किंवा परंपरा प्रत्यक्षात पाळण्यापूर्वी संबंधित धर्मगुरू, तज्ञ किंवा जाणकार व्यक्तीचा सल्ला घ्यावा.
