दसरा (Dussehra) किंवा विजयादशमी (Vijayadashami) हा हिंदू संस्कृतीतील सर्वात महत्त्वाचा आणि शुभ मानला जाणारा सण आहे. वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचे प्रतीक असलेला हा उत्सव संपूर्ण भारतात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. हा सण नवरात्रीच्या नऊ दिवसांच्या समाप्तीनंतर, आश्विन शुद्ध दशमीला साजरा केला जातो.
दसरा २०२५ मध्ये गुरुवार, २ ऑक्टोबर २०२५ रोजी आहे.
यंदाच्या वर्षी विजयादशमी तिथी आणि रावण दहनासाठीचे शुभ मुहूर्त खालीलप्रमाणे आहेत:
२०२५ मध्ये दसरा (विजयादशमी) गुरुवार, २ ऑक्टोबर २०२५ रोजी आहे.
आश्विन शुद्ध दशमी तिथीचा प्रारंभ बुधवार, १ ऑक्टोबर २०२५ रोजी रात्री ०९:०९ वाजल्यापासून होईल, तर या तिथीची समाप्ती
गुरुवार, २ ऑक्टोबर २०२५ रोजी रात्री ०७:३७ वाजता होणार आहे.
त्यामुळे, उदय तिथीनुसार दसरा २ ऑक्टोबरला साजरा केला जाईल.
या दिवशी शस्त्रपूजा आणि सीमोल्लंघनासाठी सर्वात शुभ मुहूर्त दुपारी ०१:४५ ते ०३:५६ पर्यंत असेल, जो विजयादशमीच्या उत्सवासाठी आणि शुभ कार्यारंभासाठी उत्तम काळ आहे.
दसरा हा दिवस रावणावर प्रभू श्रीरामचंद्रांच्या विजयाचा उत्सव म्हणूनही साजरा केला जातो. या दिवशी वाईटाचे प्रतीक असलेल्या रावणाच्या प्रतिमेचे दहन केले जाते.
रावण दहनासाठी सर्वात शुभ काळ म्हणजे प्रदोष काल (Pradosh Kaal) असतो. सूर्यास्त झाल्यानंतर आणि रात्री होण्यापूर्वीचा हा काळ शुभ मानला जातो.
रावण दहनाचा शुभ मुहूर्त: गुरुवार, २ ऑक्टोबर २०२५ रोजी संध्याकाळी ०५:४५ वाजल्यानंतर (सूर्यास्तानंतर) प्रदोष कालात रावण दहन केले जाते.
दसरा हा सण दोन प्रमुख पौराणिक कथांशी जोडलेला आहे:
१. राम आणि रावणाचा विजय: या दिवशी प्रभू रामचंद्रांनी दसऱ्याच्या शुभ मुहूर्तावर लंकेचा राजा रावणाचा वध करून सीतेला त्याच्या तावडीतून मुक्त केले. यामुळे हा दिवस सत्याच्या असत्यावरील आणि धर्माच्या अधर्मावरील अंतिम विजयाचे प्रतीक मानला जातो.
२. महिषासुरमर्दिनी देवी दुर्गा: पौराणिक कथेनुसार, देवी दुर्गेने नऊ दिवस (नवरात्री) महिषासुर नावाच्या शक्तिशाली राक्षसाशी युद्ध केले आणि दशमीच्या दिवशी त्याचा वध केला. त्यामुळे ही दशमी 'विजयादशमी' म्हणून ओळखली जाते, जिथे आदिशक्तीच्या पराक्रमाचे आणि स्त्रीशक्तीचे पूजन केले जाते.
महाराष्ट्रात दसऱ्याला तीन महत्त्वाचे विधी केले जातात, ज्यांना विशेष महत्त्व आहे:
१. शस्त्र आणि उपकरण पूजा (Shastra and Auzar Puja): या दिवशी शस्त्रे (Weapons), कामाची उपकरणे (Tools), वाहने आणि व्यवसायाशी संबंधित वस्तूंची पूजा केली जाते. यामागची भावना म्हणजे ही साधने आपल्या उपजीविकेचा आणि संरक्षणाचा आधार आहेत, त्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करणे.
२. सीमोल्लंघन: पूर्वीच्या काळी राजे-महाराजे विजयादशमीला सीमोल्लंघन करून नव्या मोहिमेवर निघत असत. आजही सीमोल्लंघन करण्याची एक प्रतिकात्मक पद्धत आहे, ज्यात गावच्या सीमा ओलांडून शमीच्या झाडाजवळ (किंवा आपट्याच्या झाडाजवळ) जाण्याची परंपरा आहे.
३. आपट्याची पाने (सोनं) वाटणे: दसरा म्हणजे 'सोनं' लुटण्याचा दिवस. या दिवशी आपट्याच्या झाडाची पाने एकमेकांना 'सोनं' म्हणून दिली जातात. यामागे अशी श्रद्धा आहे की, या पानांचे आदानप्रदान केल्याने घरात धन-समृद्धी आणि यश येते. हे विधी समाजातील सलोखा, बंधुभाव आणि समृद्धीची कामना दर्शवतात. हा दिवस प्रत्येक नवीन कार्याची सुरुवात करण्यासाठी अत्यंत शुभ मानला जातो.
