सणासुदीच्या उत्साहाने बाजारपेठा उजळून निघत असताना, भारताच्या कॉर्पोरेट जगतात एक मोठी आणि सकारात्मक क्रांती घडत आहे. फॅक्टरीच्या शॉप फ्लोअरपासून ते चकचकीत मॉल्समधील सेल्स काउंटरपर्यंत, तात्पुरत्या नोकरभरतीमध्ये (Temporary Hiring) महिलांना मोठ्या प्रमाणावर प्राधान्य दिले जात आहे. गेल्या वर्षीच्या तुलनेत महिला कर्मचाऱ्यांची मागणी तब्बल 60 टक्क्यांनी वाढली असून, हा बदल केवळ स्त्री-पुरुष समानतेच्या आकड्यांपुरता मर्यादित नाही, तर महिलांच्या अंगी असलेल्या विशेष कौशल्यांना आणि त्यांच्यामुळे व्यवसायात होणाऱ्या फायद्यांना मिळालेली ही एक मोठी पोचपावती आहे.
पूर्वी सणासुदीच्या काळात तात्पुरत्या नोकऱ्यांमध्ये पुरुषांचे वर्चस्व असायचे. मात्र, आता ई-कॉमर्स, रिटेल, लॉजिस्टिक्स, उत्पादन आणि बँकिंग यांसारख्या क्षेत्रांतील कंपन्या जाणीवपूर्वक महिलांना कामावर घेत आहेत. यामागे अनेक ठोस कारणे आहेत:
उत्कृष्ट ग्राहक सेवा: कंपन्यांच्या मते, महिलांमध्ये ग्राहकांशी संवाद साधण्याचे नैसर्गिक कौशल्य असते. त्यांची आपुलकीने बोलण्याची पद्धत, ग्राहकांच्या गरजा समजून घेण्याची वृत्ती आणि संयम यांमुळे ग्राहक अनुभव (Customer Experience) सुधारतो. सणांच्या गर्दीच्या काळात ग्राहकांना सांभाळण्यासाठी हे गुण अत्यंत मोलाचे ठरतात.
उत्पादकता आणि अचूकता: उत्पादन (Manufacturing) आणि पॅकिंगसारख्या कामांमध्ये महिला अधिक शिस्तबद्ध आणि अचूक काम करतात, असे दिसून आले आहे. त्या प्रमाणित कार्यप्रणालीचे (SOPs) काटेकोरपणे पालन करतात, ज्यामुळे चुकांचे प्रमाण कमी होते आणि उत्पादकता वाढते.
विश्वासार्हता आणि स्थैर्य: तात्पुरत्या नोकरीत असूनही महिला कर्मचारी अधिक जबाबदारीने काम करतात. यामुळे कर्मचारी टिकून राहण्याचे प्रमाण (Retention) वाढण्यास मदत होते, जे कंपन्यांसाठी फायद्याचे ठरते.
नवा आणि कुशल कर्मचारी वर्ग: महिलांच्या रूपाने कंपन्यांना एक मोठा, नवा आणि कुशल कर्मचारी वर्ग (Talent Pool) उपलब्ध झाला आहे, ज्यामुळे कुशल मनुष्यबळाची कमतरता भरून काढण्यास मदत होत आहे.
"महिला त्यांच्या वागणुकीमुळे, नियमांचे पालन आणि शिस्तीमुळे कामाच्या ठिकाणी वेगळ्या ठरतात. हा बदल कंपन्यांसाठी नवीन संधींची दारे उघडत आहे, ज्यामुळे त्यांना उच्च उत्पादकता आणि कर्मचारी टिकवून ठेवण्याचे फायदे मिळू शकतात."
हा बदल केवळ विचारांपुरता मर्यादित नाही, तर कंपन्या जमिनीवर ठोस पावले उचलत आहेत.
ठोस उद्दिष्ट्ये निश्चित करणे: अनेक कंपन्यांनी त्यांच्या तात्पुरत्या कर्मचाऱ्यांमध्ये महिलांचे प्रमाण किती असावे, यासाठी निश्चित उद्दिष्ट्ये ठेवली आहेत. क्वेस स्टाफिंग सोल्युशन्सचे सीईओ नितीन दवे यांच्या मते, "रिटेल कंपन्यांमध्ये हे प्रमाण २०-३०% पर्यंत, तर काही इलेक्ट्रॉनिक उत्पादन युनिट्समध्ये ते ५०% पेक्षा जास्त ठेवले जात आहे."
सुरक्षित आणि पोषक वातावरण: कंपन्या महिलांसाठी सुरक्षित कार्यस्थळ निर्माण करण्यावर भर देत आहेत. विशेषतः रात्रपाळीत (Night Shifts) काम करणाऱ्या महिलांसाठी सुरक्षित वाहतूक व्यवस्था, कामाच्या ठिकाणी 24 तास सुरक्षा आणि आपत्कालीन मदत प्रणाली यांसारख्या सुविधा पुरवल्या जात आहेत.
कौशल्य विकास कार्यक्रम: अनेक कंपन्या महिलांना कामावर घेण्यापूर्वी त्यांना आवश्यक प्रशिक्षण (Skilling) देत आहेत. यामध्ये डिजिटल साक्षरतेपासून ते विशिष्ट कामाच्या प्रशिक्षणाचा समावेश आहे, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढतो.
लवचिक कामाच्या वेळा: महिलांना घर आणि काम यांचा समतोल साधता यावा, यासाठी कामाच्या वेळेत लवचिकता (Flexible Schedules) दिली जात आहे, ज्यामुळे अनेक गृहिणींनाही रोजगाराची संधी मिळत आहे.
50-60% वाढ: CIEL एचआरकडे महिलांच्या भरतीसाठी गेल्या वर्षीपेक्षा ५०-६०% अधिक मागणी आली आहे.
20-25% वाढ: ॲडेको इंडियाच्या मते, रिटेल, ई-कॉमर्स आणि लॉजिस्टिक्स क्षेत्रांत महिलांच्या मागणीत २०-२५% वाढ झाली आहे.
15-20% वाढ: टीमलीज सर्व्हिसेसच्या अंदाजानुसार, विविधतेवर आधारित भरतीमध्ये (Diversity Hiring) गेल्या वर्षीच्या तुलनेत १५-२०% वाढ अपेक्षित आहे.
स्विगी, ॲमेझॉन, फ्लिपकार्ट, बजाज फिनसर्व्ह, झोमॅटो, एचडीएफसी सेल्स यांसारख्या आघाडीच्या कंपन्या या बदलाचे नेतृत्व करत आहेत.
सणासुदीच्या काळातील ही नोकरभरती केवळ एक तात्पुरता ट्रेंड नाही, तर ते एका मोठ्या सामाजिक आणि आर्थिक परिवर्तनाचे लक्षण आहे. जेव्हा महिला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम होतात, तेव्हा केवळ त्यांचे कुटुंबच नव्हे, तर संपूर्ण समाज पुढे जातो. या बदलामुळे महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळत आहे, त्यांचा आत्मविश्वास वाढत आहे आणि निर्णय प्रक्रियेत त्यांचा सहभाग वाढत आहे.
थोडक्यात, भारतीय कंपन्यांनी हे ओळखले आहे की, महिला कर्मचाऱ्यांना संधी देणे ही केवळ सामाजिक जबाबदारी नाही, तर ती एक हुशार व्यावसायिक रणनीती (Smart Business Strategy) आहे. हा सकारात्मक बदल भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या आणि समाजाच्या विकासासाठी निश्चितच एक मोठे आणि आश्वासक पाऊल आहे.
