Online Fraud Prevention | नवी दिल्ली:
डिजिटल पेमेंटच्या वाढत्या वापरासोबतच ऑनलाइन फसवणुकीच्या घटनांमध्येही मोठी वाढ झाली आहे. या गंभीर समस्येवर मात करण्यासाठी, देशातील दोन प्रमुख बँका, स्टेट बँक ऑफ इंडिया आणि बँक ऑफ बडोदा यांनी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे. या दोन्ही बँकांनी संयुक्तपणे आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स आणि मशीन लर्निंग तंत्रज्ञानाचा वापर करून एक शक्तिशाली प्रणाली विकसित करण्याची तयारी सुरू केली आहे, जी डिजिटल पेमेंटमधील फसवणूक 'रिअल टाइम'मध्ये शोधून ती थांबवेल.
डिजिटल फसवणुकीचा वाढता धोका:
भारत हा जगातील सर्वात मोठा डिजिटल पेमेंट वापरकर्ता देश आहे. मोठ्या मॉलपासून ते अगदी लहान फळ आणि भाजीपाला विक्रेत्यांपर्यंत, सर्वत्र ऑनलाइन पेमेंट सुविधा उपलब्ध आहे. यामुळे एकीकडे व्यवहारांमध्ये सुलभता आली असली तरी, दुसरीकडे ऑनलाइन फसवणुकीच्या घटना चिंताजनक पद्धतीने वाढल्या आहेत. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या (RBI) आकडेवारीनुसार, केवळ 2024 मध्ये ₹36,014 कोटी रुपयांच्या डिजिटल फसवणुकीची प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत, ज्यावर तातडीने उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.
AI-आधारित सोल्यूशनची निर्मिती:
एसबीआय आणि बँक ऑफ बडोदा यांनी या समस्येवर कायमस्वरूपी तोडगा काढण्यासाठी पुढाकार घेतला आहे. या नवीन AI-आधारित प्रणालीचे उद्दिष्ट संशयास्पद व्यवहार रिअल टाइममध्ये ओळखणे आणि ते त्वरित थांबवणे हे आहे. यामुळे ग्राहकांचे होणारे मोठे आर्थिक नुकसान टळेल.
या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पासाठी दोन्ही बँका सुरुवातीला प्रत्येकी ₹10 कोटींची गुंतवणूक करणार आहेत. विशेष म्हणजे, ही प्रणाली विकसित झाल्यावर देशातील इतर सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकाही या उपक्रमात सहभागी होऊ शकतील, ज्यामुळे संपूर्ण भारतीय बँकिंग प्रणालीची सुरक्षा वाढेल.
सध्याची प्रणाली आणि RBI चा पुढाकार:
सध्या बँका RBI च्या 'मुलहंटर एआय' तंत्रज्ञानाचा वापर करत आहेत. या प्रणालीद्वारे फसवणुकीने मिळवलेल्या निधीचे व्यवहार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या 'मुलहंटर अकाउंट्स'ची माहिती काढली जाते आणि त्यावर कायदेशीर कारवाई केली जाते.
याचबरोबर, रिझर्व्ह बँकेच्या इनोव्हेशन हबने विकसित केलेले 'मुलहंटर एआय' हे फसवणूक प्रतिबंधासाठी एक महत्त्वाचे साधन आहे. नुकतेच आरबीआयने आणखी एका महत्त्वपूर्ण डिजिटल पेमेंट इंटेलिजेंस प्लॅटफॉर्मवर काम करत असल्याची घोषणा केली आहे, जो रिअल टाइममध्ये ऑनलाइन फसवणूक शोधण्यावर लक्ष केंद्रित करेल.
भविष्यातील सुरक्षा कवच: एसबीआय आणि बँक ऑफ बडोदा यांचा हा संयुक्त उपक्रम भारतीय बँकिंग क्षेत्रासाठी एक महत्त्वपूर्ण सुरक्षा कवच ठरणार आहे. AI आणि मशीन लर्निंगच्या सामर्थ्याने, ग्राहकांचे डिजिटल व्यवहार अधिक सुरक्षित आणि विश्वासार्ह होतील, ज्यामुळे भारताच्या डिजिटल अर्थव्यवस्थेच्या वाढीला बळ मिळेल.
