दूषित अन्न खाल्ल्याने जगभरात गंभीर आरोग्याच्या समस्या निर्माण होत आहेत. एका अहवालानुसार, जीवाणू, विषाणू, परजीवी किंवा जड धातूंसारख्या (Heavy Metals) रासायनिक पदार्थांनी दूषित झालेले अन्न खाल्ल्यास २०० हून अधिक प्रकारचे रोग होऊ शकतात.
यामध्ये पोटातील तीव्र वेदना, जुलाब, उलट्या यांसारख्या सामान्य तक्रारींपासून ते कर्करोग, मूत्रपिंडाचे (Kidney) आजार आणि मज्जासंस्थेचे (Neurological) गंभीर विकार होण्याचा धोका असतो. लहान मुले, वृद्ध आणि ज्यांची रोगप्रतिकारशक्ती (Immunity) कमी आहे अशा लोकांसाठी हा धोका अधिक असतो.
असुरक्षित अन्न केवळ तात्पुरता त्रास देत नाही, तर त्याचे दीर्घकालीन आणि गंभीर परिणाम शरीरावर होऊ शकतात. त्यामुळे अन्न सुरक्षित (Food Safety) ठेवणे आणि त्याचा वापर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. अन्नजन्य आजारांपासून वाचण्यासाठी जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) अन्न सुरक्षेची 'पाच मुख्य सूत्रे' (5 Keys to Safer Food) सांगितली आहेत, जी प्रत्येक व्यक्तीने आणि कुटुंबाने पाळायला हवीत.
अन्न तयार करण्यापूर्वी आणि खाण्यापूर्वी तसेच शौचालयाचा वापर केल्यानंतर हात साबणाने स्वच्छ धुवा. स्वयंपाकघरातील भांडी, ओटा (Countertop) आणि उपकरणे (Utensils) नेहमी स्वच्छ ठेवा. किडे, उंदीर आणि इतर प्राणी स्वयंपाकघरापासून दूर ठेवा.
कच्चे मांस, चिकन, मासे आणि इतर पदार्थ शिजवलेल्या किंवा खाण्यासाठी तयार पदार्थांपासून वेगळे ठेवा, ज्यामुळे 'क्रॉस-कंटॅमिनेशन' (Cross-Contamination) होणार नाही. कच्चे पदार्थ कापण्यासाठी वापरलेले चाकू आणि कटिंग बोर्ड (Cutting Board) शिजवलेल्या पदार्थांसाठी वापरू नका.
मांस, चिकन, अंडी आणि सी-फूडसह सर्व पदार्थ योग्य तापमानावर आणि पूर्णपणे शिजवा जेणेकरून त्यातील हानीकारक जीवाणू नष्ट होतील. खाद्यपदार्थ पुन्हा गरम करताना ते आतून गरम झाले आहेत याची खात्री करा.
शिजवलेले अन्न शक्य असल्यास लवकर खा. बाकी राहिलेले अन्न लगेच फ्रीजमध्ये (Refrigerate) ठेवा (५°C खाली) किंवा गरम (६०°C पेक्षा जास्त) ठेवा. खूप वेळ खोलीच्या तापमानाला (Room Temperature) अन्न ठेवणे टाळा.
अन्न तयार करण्यासाठी स्वच्छ पाणी वापरा. ताजे आणि दर्जेदार कच्चा माल निवडा. फळे आणि भाज्यांचा वापर करण्यापूर्वी त्या स्वच्छ पाण्याने धुवून घ्या. या सोप्या नियमांचे पालन करून आपण स्वतःला आणि आपल्या कुटुंबाला दूषित अन्नामुळे होणाऱ्या गंभीर आजारांपासून वाचवू शकतो.
