पुढारी ऑनलाइन डेस्क : सध्या सप्टेंबर महिना सुरू आहे हे तर सर्वांनाच माहित आहे. मात्र हिंदू पंचांग कालगणेनुसार सध्या भाद्रपद महिना सुरू आहे. या महिन्यात येणा-या पौर्णिमेला भाद्रपद पौर्णिमा म्हणतात. गणपती विसर्जनाच्या दुस-या दिवशी ही पौर्णिमा असते. या वर्षी ही पौर्णिमा 9/10 सप्टेंबरला येत आहे. चला तर माहित करून घेऊ या पौर्णिमा तिथी आणि समाप्तीची वेळ. या पौर्णिमेचे वैशिष्ट्य म्हणजे उमा-महेश्वर व्रत! आज जाणून घेऊ या या व्रताचे महत्व…
9 सप्टेंबर 6 वाजून 7 मिनिटांनी पौर्णिमेचा प्रारंभ होत आहे तर 10 सप्टेंबरला दुपारी 3.28 मिनिटांनी पौर्णिमा समाप्ती होणार आहे.
हिंदू कॅलेंडरनुसार भाद्र महिन्यात येणाऱ्या पौर्णिमेला भाद्रपद पौर्णिमा म्हणतात. हिंदू धर्मात पौर्णिमेच्या तिथीला विशेष महत्त्व दिले गेले आहे. भाद्रपद पौर्णिमेच्या दिवशी भगवान विष्णूच्या सत्यनारायण रूपाची पूजा केली जाते, तसेच या दिवशी उमा-महेश्वर व्रत देखील पाळले जाते. ही पौर्णिमा देखील महत्त्वाची आहे कारण या दिवसापासून पितृ पक्ष म्हणजेच श्राद्ध सुरू होते, जे अश्विन अमावस्येला संपते.
भाद्रपद पौर्णिमा व्रत पूजा पद्धत
भाद्रपद पौर्णिमेच्या दिवशी भगवान सत्यनारायणाची पूजा केल्याने सर्व संकटे दूर होतात आणि जीवनात सुख-समृद्धी येते, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे. या व्रताची उपासना पद्धत पुढीलप्रमाणे आहे-
पौर्णिमेच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून उपवासाचे व्रत करून पवित्र नदी, तलाव किंवा तलावात स्नान करावे.
यानंतर भगवान सत्यनारायणाची विधिवत पूजा करून त्यांना नैवेद्य, फळे व फुले अर्पण करा.
पूजेनंतर भगवान सत्यनारायणाची कथा ऐकावी. यानंतर पंचामृत व चुरमा यांचा प्रसाद वाटावा.
या दिवशी कोणत्याही गरजू व्यक्तीला किंवा ब्राह्मणाला दान द्यावे.
उमा-महेश्वर व्रत
भविष्य पुराणानुसार उमा महेश्वर व्रत हे मार्गशीर्ष महिन्यातील शुक्ल पक्षातील तृतीयेला ठेवले जाते, परंतु नारद पुराणानुसार हे व्रत भाद्रपदाच्या पौर्णिमेला केले जाते. त्याची उपासना पद्धत पुढीलप्रमाणे आहे-
महिलांसाठी या व्रताचे विशेष महत्त्व आहे. या व्रताच्या प्रभावाने बुद्धिमान मुले आणि सौभाग्य प्राप्त होते. घरातील पूजेच्या ठिकाणी शिव आणि पार्वतीजींच्या मूर्तीची स्थापना करताना त्यांचे ध्यान करावे. भगवान शिव आणि माता पार्वतीच्या अर्ध भगवती रूपाचे ध्यान करताना त्यांना धूप, दीप, सुगंध, फुले आणि शुद्ध तुपाचे अन्न अर्पण करावे.
उमा-महेश्वर व्रताची कथा
मत्स्य पुराणात या व्रताचा उल्लेख आढळतो. असे म्हणतात की एकदा महर्षी दुर्वासा भगवान शंकराचे दर्शन घेऊन परतत होते. वाटेत त्यांना भगवान विष्णू भेटले. महर्षींनी भगवान विष्णूला शंकराने दिलेली बिल्वपत्राची माळ दिली. भगवान विष्णूंनी ती माळ स्वतः घातली नाही आणि गरुडाच्या गळ्यात घातली. यामुळे महर्षी दुर्वास संतप्त झाले आणि म्हणाले की, 'तुम्ही भगवान शंकराचा अपमान केला आहे. यामुळे तुमची लक्ष्मी निघून जाईल. तुला क्षीरसागरातूनही हात धुवावे लागतील आणि शेषनागसुद्धा तुला मदत करू शकणार नाहीत." हे ऐकून भगवान विष्णूंनी महर्षी दुर्वासांना नमस्कार केला आणि मुक्त होण्याचा मार्ग विचारला. यावर महर्षी दुर्वासांनी सांगितले की, उमा-महेश्वराचे व्रत करा, तरच तुम्हाला या गोष्टी मिळतील. त्यानंतर भगवान विष्णूंनी हे व्रत पाळले आणि त्याच्या प्रभावामुळे लक्ष्मीजीसह सर्व शक्ती भगवान विष्णूकडे परत आल्या.
भाद्रपद पौर्णिमा श्राद्ध वेळ
ज्या लोकांना या दिवशी भाद्रपद पौर्णिमेचे श्राद्ध कर्म करायचे आहे, त्यांनी हे काम दिवसभरात सकाळी 11.30 ते 02.30 या वेळेत करावे. श्राद्ध कर्म पूर्ण झाल्यानंतर पितरांना नैवेद्य अर्पण करावे आणि त्यानंतर कुटुंबाच्या सुख-शांतीसाठी प्रार्थना करावी. मात्र, ही पौर्णिमा पितृपक्षाचा भाग मानला जात नाही. ज्यांच्या प्रियजनांचा मृत्यू पौर्णिमेला झाला आहे ते सर्व पितृ अमावस्येला श्राद्ध घालतात.
भाद्रपद पौर्णिमेचा प्रमुख मुहूर्त –
या दिवसाचा शुभ मुहूर्त सकाळी 11.53 ते दुपारी 12.43 पर्यंत आहे. या दिवसाचा विजय मुहूर्त दुपारी 02.23 ते 03.13 पर्यंत आहे. या तिथीचा अमृत काल रात्री 12:34 ते रात्री 02:03 पर्यंत आहे.
लक्ष्मीची उपासना
भाद्रपद पौर्णिमेला लक्ष्मीची उपासना करणे खूपच शुभ मानले जाते. पौर्णिमेच्या दिवशी संध्याकाळी देवी लक्ष्मीची उपासना केल्याने घरात धनधान्य आणि समृद्धी प्राप्त होते.
(बातमीत दिलेली माहिती पंचांग आणि धार्मिक श्रद्धेवर आधारित आहे, यासाठी कोणताही शास्त्रीय पुरावा नाही. पुढारी याची हमी देत नाही)
हे ही वाचा :
